« Մի քայլ …»
Հեղինակներ ՝ Աննա Թորոսյան եւ Անի Խառատյան
6
Դիլիջանի համայնքային կենտրոնի նախաձեռնությամբ և Շախմատի միջազգային վարպետ և Դիլիջանի զորամասի ժամկետային զինծառայող Դավիթ Շահինյանի օգնությամբ Դիլիջանը միացավ աշխարհի ավելի քան 178 երկրների եվ տոնեց Շախմատի միջազգային օրը ՝ հուլիսի 20-ը , անցկացնելով բաց առաջնություն բոլոր հետաքրքրված անձանց մասնակցությամբ ։ Դավիթ Շահինյանը շախմատի դասընթացներ է անցկացնում Դիլիջանի ավագ դպրոցի տարածքում ՝ համայնքի երեխաների համար ։ « Կորիզ » -ի հետ հարցազրույցում Դավիթը պատմեց .
-Սկսել եմ շախմատ խաղալ 5 տարեկանից , իսկ 7 տարեկանից հաճախել եմ հատուկ դասերի : Քանի որ փոքր տարիքից սիրել եմ մաթմատիկան և տրամաբանությունը , ուստի սկսել եմ զբաղվել շախմատով : Յուրաքանչյուր խաղից առաջ զգացողությունները տարբեր են ՝ կախված մրցաշարի լրջությունից և հակառակորդի ուժեղությունից : Ինձ համար ոգեշնչման աղբյուրներ են հայտնի շախմատիստներ Լևոն Արոնյանը , Տիգրան Պետրոսյանը և Միխայիլ Բոտվիննիկը : Խաղի ընթացքում շատ եմ օգտագործում հատկապես հայ շախմատիստների տեխնիկաները »: Դավիթը նշում է , որ Տավուշի մարզը պասիվ է շախմատի հարցում և նրա համար շատ ողջունելի էր այս նախաձեռնությունը , քանի որ այն ավելի շատ կաշխուժացնի Դիլիջանը , և դիլիջանցիները ավելի շատ կհետաքրքրվեն շախմատով : Ծառայությունն ավարտելուց հետո Դավիթն ուզում է բարձրացնել իր շախմատի կոչումը ՝ միջազգային վարպետից դառնալով գրոսմայստեր : Դավիթն ասում է , որ իրեն ընդամենը մեկ քայլ է անջատում այդ կոչումից և ծառայությունն ավարտելուց հետո նա ձգտելու է այդ կոչմանը :
Իսկ դուք գիտե ՞ ք , որ …
v Մինչև 20-րդ դարը շախմատը կոչվում էր ճատրակ , որը ծագում է պարսկերեն ՝ چترنگ , շատրանգ բառից , ինչը նշանակում է քառանդամ , չորսմասյա : Այժմ ճատրակ անվանումը օգտագործվում է միայն արևմտահայերենում : Ժամանակակից արևելահայերենում խաղը կոչվում
مات شاه է շախմատ , որն առաջացել է ( շահ - արքա , թագավոր և մատ - մահացավ ) բառերից :
v « Шатранг : книга о шахмата »
գրքում Հովսեփ Օրբելին և Կամիլլա Տրևերը պնդում են , որ Հայաստանում շախմատը հայտնի է դեռևս 9-րդ դարից , երբ Հայաստանը արաբական տիրապետության տակ էր : Հայաստանում շախմատը լայն ճանաչում է ձեռք բերել 1960- ական թվականներին , երբ Տիգրան Պետրոսյանը դարձավ շախմատի աշխարհի չեմպիոն ։
v Սկսնակ խաղացողները կոչվում են '' ռուքի '', որը գալիս է անգլերեն '' ռուք '' բառից : Այն թարգմանաբար նշանակում է '' նավակ '': Սովորաբար նավակները վերջինն են գործողության մեջ մտնում : Նույնը վերաբերում է սկսնակ շախմատիստներին :
v Կույր շախմատը բացառիկ հմտություն է , որին տիրապետում են բարձրակարգ և ուժեղ շախմատիստները : Այն պահանջում է մի շարք
ունակություններ , մասնավորապես խաղատախտակը պարզորոշ հիշելը :
v Հոգեբանները շախմատը անվանում են հիշողության գործառույթը բարելավելու աշխատող տարբերակ : Այն հնարավորություն է տալիս լուծել համակարգային խնդիրներ , և զարմանալի չէ , որ շախմատը խորհուրդ է տրվում Այցհայմերի հիվանդության ժամանակ : Շախմատը բարելավում է մարդու ինտելեկտը ։
v Պատմության մեջ ամենահին շախմատային խաղը վերագրվում է 900-ական թվականներին : Պարտիան տեղի է ունեցել Բաղդադի պատմաբաններից մեկի և նրա ուսանողի միջև : Բազմաթիվ երկրներում '' Զինվոր '' խաղաքարը ներկայացված է հենց զինվորի տեսքով , սակայն Գերմանիայում և Իսպանիայում փոխարենն օգտագործում են կա ' մ այգեգործ , կա ' մ գեղջուկ :
v Պատճառներից մեկը , թե ինչու ավանդական շախմատի խաղաքարերը չունեն զինվորի , փղի , թագավորի տեսք , այն է , որ մինչ շախմատի` Եվրոպա հասնելը , այն անցել է իսլամական աշխարհի օրենքների միջով : Իսլամն արգելում է մարդկանց կամ կենդանիների պատկերներով ֆիգուրներ ստեղծել , այդ պատճառով էլ շախմատի խաղաքարերը որոշակի տեսք չունեին :
v Նախկինում '' Թագուհի '' խաղաքարը կարող էր անկյունագծերով ընդամենը մեկ վանդակով տեղաշարժվել : Ավելի ուշ թույլատրվեց երկու վանդակով տեղաշարժվել : Սակայն Իսպանիայում տեղի ունեցած հայտնի '' Ռեկոնկիստա '' -յից հետո թագուհի Իզաբելլան կարգադրեց , որ '' Թագուհի '' խաղաքարը խաղատախտակի վրա լինի ամենաուժեղը :
v Ճատրակում , որը շախմատի նախնին է , '' Թագուհին '' հանդես է գալիս որպես նախարար , կա ' մ վեզիր : Այսօր էլ տարբեր երկրներում '' Թագուհին '' շարունակում է այդպես ընկալվել :