Suç, adalet, eşitlik gibi bir yönetimin vazgeçilmez
kavramları ortaya çıktığında, kaçınılmaz olarak
kontrol mekanizmalarını da beraberinde getirmek-
tedir. Bunlara verilebilecek en meşhur örneklerden
biri Carrot&Stick (Havuç ve Sopa)’tir. Uluslararası
ilişkilerde devletlerin birbirlerine karşı kullandığı en
geçerli diplomasi olan bu yöntem kısaca, iyi davra-
nışı ödüllendirme, kötü davranışı da cezalandırma
anlamına gelir.
40
Ültimatom oyunu, adalet ile ilgili farklı bir sosyal psikoloji
davranışını bize göstermektedir. Buna göre, teklif yapılan
kişiler hiçbir çaba sarfetmeden %1 ila %20 arasındaki pa-
rayı alacakken, teklif veren birinci kişilerin kendilerinden
çok yüksek para kazandıklarını görünce anlaşmayı iptal
edip her iki tarafın da para kazanmamasını tercih etmişler-
dir. Yani eğer anlaşmada hakkaniyet yoksa kişiler havadan
gelecek parayı reddetmekte ve teklif verenlerin de para ka-
zanmasına engel olmaktadırlar.
Ültimatom oyunu şirketlerin etik kültürlerini yaratmada
bize çok şey öğretebilir. Çalışanlar, şirketteki diğer çalı-
şanlara oranla kendilerine hakkaniyetli davranılmadığını
gördüklerinde anlaşmadan çıkma yani şirket bağlılığından
kopma yoluna gidebilirler.
ETİK VE UYUM YÖNETİCİSİ NE YAPABİLİR?
Etik ve Uyum Yöneticisi İnsan Kaynakları ile çok yakın çalı-
şan bir departman olmalıdır. Zira, şirket içinde adalet duy-
gusu zedelenmişse bunu onarmak için herkese uygulanacak
belirli ve yazılı kuralları devreye sokmalı ve keyfi uygula-
malardan kaçınmalıdır. Etik&Uyum Yöneticisi, şirket içinde
belirli bir adalet anlayışı yaratmak için atabileceği önleyici
adımlar atmanın dışında; şirket içinde bir ihlal gerçekleştik-
ten sonra da bu ihlal ile ilgili aynı dikkati ve özeni gösterme-
lidir. Gerçekten de, gerçekleşen ihlale ses çıkarılmaması, göz
yumulması, gereken yaptırımın uygulanmaması durumun-
da şirketin adalet anlayışı bozulacaktır.
Özellikle şirket içi çalışanların etik ihlallerinde, bazı durum-
larda iç soruşturmanın yapılmaması, bu ihlallerin halının
altına süpürülmesi hatta etik ihlal yapılan çalışana sanki
ödül verir gibi fesih sırasında yüksek tazminatlar ödenme-
si şirket içi adalet duygusunu zedeleyebilir. Bunun yanında
bazı durumlarda beyaz yaka suçu boyutuna varan bu ihlal-
lere müdahale etmeme, ortaya çıkan zararın çok geç fark
Görsel www.shutterstock.com sitesinden alınmıştır.