Historia Polski w liczbach GUS Historia Polski w Liczbach GUS z 1994

wego i zbyt niskich przeliczników mnożeniowych ludności kmiecej i szlachty zagrodowej na l łan. 13 ) Spisy przedrozbiorowe (diecezjalne, ludności żydowskiej z 1764-- -1765, miast) i inne źródła podatkowe były podstawą obserwacji struktury ludności według płci, zawodu i pochodzenia społecznego w czasach saskich i stanisławowskich dokonanych przez Józefa Kleczyń skiego u schyłku XIX stulecia. 14) Początek XX w. przyniósł próby szacunków zaludnienia Polski w okresie jeszcze wcześniejszym - za Kazimierza Wielkiego. W tym celu Jan Ptaśnik sięgnął po inne źródło podatkowe - zryczałtowane świętopietrze, mniej wiarygodne chociażby w porównaniu z rejestracją podatkową XVI-XVIII w. 15) W 1930 r. Tadeusz Ladenberger (Ładogór ski) w osobnym studium po dokonaniu gruntownej analizy źródłoznaw czej świętopietrza oszacował na jego podstawie zaludnienie kraju ok. 1340 r. 16) Z kolei socjolog Ludwik Krzywicki nie zawahał się obliczać zaludnienie Polski u początków naszej państwowości (ok. 1000 r.). 17 ) Ożywienie badań demograficzno-historycznych po II wojnie zaowoco- wało m.in. nowymi podsumowaniami szacunków liczb ludności ziem polskich w kolejnych przekrojach chronologicznych. Już w 1948 r. Józef Mitkowski zakwestionował oparte na świętopiet rzu szacunki ludnościowe państwa Kazimierzowego 18 ) T. Ładogórskie go, w rezultacie czego ten ostatni w dziesięć lat później przedstawił nowe obliczenia, uzyskane m.in. wskutek zastosowania bardziej zróżnicowa nych przeliczników mnożeniowych. 19 ) Z kolei Henryk Łowmiański biorąc za podstawę możliwości produkcyjne wczesnofeudalnego rolnictwa i potrzeby żywnościowe ludności dwukrotnie (1953, 1967) usiłował ustalić zaludnienie ziem polskich w czasach Bolesława Chrobrego. 20 ) Dopiero niedawno na ich nietrafność zwrócił uwagę nestor polskich demografów historycznych T. Ładogórski. 21 ) Na szczególną uwagę zasługują ustalenia Witolda Kuli 22 ) (1951) i Stanisława Hoszowskiego 23 ) (1951), Egona Vielrosego 24 ) (1957) oraz Ireny Gieysztorowej 25 ) (1963). Wszystkie one, z jednej strony, przyniosły korekty i uzupełnienia w poszczególnych przekrojach, z drugiej - co istotne - starały się po raz pierwszy powiązać je w ciąg rozwojowy zgodny z naszą dotychczasową znajomością procesu historycznego. Zaludnienie Wielkiego Księstwa Litewskiego budziło mniej zaintereso- wania przede wszystkim z racji słabszych podstaw źródłowych. Tym niemniej jego ludność w dwóch przekrojach XVI -wiecznych: 1528 r. i 1567 r., szacował H. Łowmiański 26 ) (1960), natomiast dla ok. 1650 r. w osobnym studium Józef Morzy 27 ) (1965), a dla 1790 r. - Jerzy 5

Historia Polski w liczbach GUS Historia Polski w Liczbach GUS z 1994 | Page 24