ŞEYH ŞAMİL VE KAFKASYA GAZAVATI II
Muhammed Yasin Üstün
Bir Müslüman, bir ışık, geldi bize bu yazın
Bu hadise dünyada bir hayal sanılmasın!
Yıl bin yüz doksan dokuz, alana çıktı Mansur
Bize oldu o imam, aşikâr kendi mü’min.
Dünyada o canını Hakk yoluna verecek
Yeis verir zor olur reddi İmam Mansur’un.
(Şeyh/İmam Mansur hakkında söylenmiş eski bir Dağıstan şiiri)
IV. Ivan, I. Petro ve II. Katerina’nın Faaliyetleri
Rusların Kafkasya’ya yönelik ilk işgalleri IV. Ivan (Korkunç Ivan)
zamanında başlamıştır. Onun yayılmacı siyaseti neticesinde
1552 yılında Kazan, 1556 yılında ise Astrahan ilhak edilmiş,
bölgedeki Müslümanlar Rus idaresi altına düşmüştü. Dönemin
kudretli devleti Osmanlı’nın durumun vahametini idrak edip
evvela Don-Volga projesi sonra da askerî seferle yaptığı
girişimleri başarısız olunca Ruslar bölgede kalıcı hâle geldiler.
IV. Ivan’ın ardından Kafkasların istilasındaki bir diğer önemli kişi
ise Çar I. Petro’dur. Büyük Petro yahut Deli Petro diye meşhur
olmuş bu çar, Hazar kıyılarının stratejik önemini kavramış ve
burayı işgale karar vermişti. Ancak o sıralar bölgenin hâkimi
İran’la barış halinde olduğu için henüz böyle bir harekete
girişemiyordu. Önce Afganların İran’a girmesiyle oluşan
karışıklıklar sonra da 1722 senesinde İran sınırları içinde bir Rus
tacirinin Dağlılar tarafından saldırıya uğramasıyla Petro’nun
eline istediği fırsat geçmiş oldu. Bu olayı bahane edip 100.000
kişiyi bulan ordusuyla Kafkasya’ya giren Çar; Derbend,
Karakaytak, Tarku ve Bakü gibi stratejik öneme sahip merkezi
şehirleri ele geçirdi.
40