Havacılık Tıbbı Derneği - Bülten Sayı 22 | Page 23
2013
Nisan
SAYI: 22
Balina ve Yunus İntiharları
Balinaların yanlış biçimde ‘toplu intihar’ olarak nitelenen kıyıya
vurma olaylarının tarihi çok eskilere kadar gitmektedir. M.Ö.
350 yılında Aristo, kıyıya vuran deniz hayvanlarından söz etmişti. Romalılar, balinaların Deniz Tanrısı Neptün’ü kızdırdıkça bu
şekilde cezalandırıldıklarına inanmaktaydılar. İlk resmi kayıtlı
balina kıyıya vurması olayı 1802 yılında Tasmanya adası sahillerine olmuştur. 1840 yılından bu yana Yeni Zelanda kıyılarına
5 binden fazla balina ve yunusun vurduğu bilinmektedir. 1928
yılında da Güney Afrika’da benzeri olaylar gözlenmiştir.
Yüzlerce balinanın kumsal ve kayalıklara vurup, denize dönmek
için hiçbir çaba göstermemeleri, çevreciler tarafından ıslatılıp
denize itilse de ısrarla sahile dönüp ölmeyi seçmeleri gizemli
olaylar olarak, bilim adamlarının da medyanın da ilgisini çekmiştir. Hattâ intihar eden tek hayvan türünün balinalar olduğu da
söylenmiştir. Bugün Madagaskar, Tazmanya, Zenzibar, Kanarya
ve Bahama adaları, Florida, Endonezya, İskoçya, Güney Afrika,
Japonya, Hindistan ve Avustralya’da da görülen bu olaylarda
yüzlerce (False Killer) balina ve yunus anlam verilemeyen biçimde ölmektedir. 2009 Mayıs ayında Cape Town sahillerine vuran
55 balinadan 44’ü denize dönmemekte ısrar ettikleri için beyinlerine kurşun sıkılarak öldürülmüşlerdi. Aynı yılın Aralık ayında
Yeni Zelanda kumsallarına vuran 125 balina öldü. Balinaların
Antarktika sularına ulaşmada kullandıkları göç yolu üzerinde bulunan Avustralya’nın Tasmanya bölgesinde kıyıya vurmaları, olayın intihar değil güzergâh hatasında ısrar olarak yorumlandı. Balinaların sahile yanaşmalarını önleyici karşı sonar kullanımının
bu tür ölümleri önlemede yararlı olabileceği ileri sürülmektedir.
Yunusların da intihara benzetilen davranışları vardır; İngiltere’de
son 30 yılda 26, Güney İran’da 2007 yılında 152 yunusun kıyıya vurduğu olaylar basına yansımıştır. İran sahillerine vuran yunusların ağız ve soluk boruları ile akciğer ve midelerini çamurla
doldurarak öldükleri belirlenmişti. TV dizisi Flipper’da rol alan
Cathy isimli yunus ise bakıcısının gözü önünde kendisini asfiksiye sokarak ölmüştü. (1,2)
Balina ve yunusların bu biçimde ölümleri üzerinde çeşitli araştırma ve yorumlar yapılmıştır:
1. En basit yorum, lider balinanın dalgaların etkisiyle şaşırıp yönünü kaybetmesiyle sahile vurması, diğerlerinin de onu takip
etmesidir. (1)
2. Dünyanın manyetik alanı sanıldığının aksine sabit olmayıp
bazen değişmekte, bu da balinaları şaşırtabilmektedir. Ayrıca balinaların yarasalarınkine benzer yüksek frekanslı ses dalgalarıyla
yön belirleme (ekolokasyon) sisteminin bir hastalık yüzünden
bozulması, karaya vurmalarının sebebi olabilir.
3. Balina ve yunusların deprem ve tsunamilerden, bazı dip patlamalarından veya katil balinalardan korkup kaçarken sığ sulara
girmesi de bir olasılıktır. (1,2,4)
4. Balinaların yemek için pek sevdikleri