Havacılık Tıbbı Derneği - Bülten Sayı 22 | Page 23

2013 Nisan SAYI: 22 Balina ve Yunus İntiharları Balinaların yanlış biçimde ‘toplu intihar’ olarak nitelenen kıyıya vurma olaylarının tarihi çok eskilere kadar gitmektedir. M.Ö. 350 yılında Aristo, kıyıya vuran deniz hayvanlarından söz etmişti. Romalılar, balinaların Deniz Tanrısı Neptün’ü kızdırdıkça bu şekilde cezalandırıldıklarına inanmaktaydılar. İlk resmi kayıtlı balina kıyıya vurması olayı 1802 yılında Tasmanya adası sahillerine olmuştur. 1840 yılından bu yana Yeni Zelanda kıyılarına 5 binden fazla balina ve yunusun vurduğu bilinmektedir. 1928 yılında da Güney Afrika’da benzeri olaylar gözlenmiştir. Yüzlerce balinanın kumsal ve kayalıklara vurup, denize dönmek için hiçbir çaba göstermemeleri, çevreciler tarafından ıslatılıp denize itilse de ısrarla sahile dönüp ölmeyi seçmeleri gizemli olaylar olarak, bilim adamlarının da medyanın da ilgisini çekmiştir. Hattâ intihar eden tek hayvan türünün balinalar olduğu da söylenmiştir. Bugün Madagaskar, Tazmanya, Zenzibar, Kanarya ve Bahama adaları, Florida, Endonezya, İskoçya, Güney Afrika, Japonya, Hindistan ve Avustralya’da da görülen bu olaylarda yüzlerce (False Killer) balina ve yunus anlam verilemeyen biçimde ölmektedir. 2009 Mayıs ayında Cape Town sahillerine vuran 55 balinadan 44’ü denize dönmemekte ısrar ettikleri için beyinlerine kurşun sıkılarak öldürülmüşlerdi. Aynı yılın Aralık ayında Yeni Zelanda kumsallarına vuran 125 balina öldü. Balinaların Antarktika sularına ulaşmada kullandıkları göç yolu üzerinde bulunan Avustralya’nın Tasmanya bölgesinde kıyıya vurmaları, olayın intihar değil güzergâh hatasında ısrar olarak yorumlandı. Balinaların sahile yanaşmalarını önleyici karşı sonar kullanımının bu tür ölümleri önlemede yararlı olabileceği ileri sürülmektedir. Yunusların da intihara benzetilen davranışları vardır; İngiltere’de son 30 yılda 26, Güney İran’da 2007 yılında 152 yunusun kıyıya vurduğu olaylar basına yansımıştır. İran sahillerine vuran yunusların ağız ve soluk boruları ile akciğer ve midelerini çamurla doldurarak öldükleri belirlenmişti. TV dizisi Flipper’da rol alan Cathy isimli yunus ise bakıcısının gözü önünde kendisini asfiksiye sokarak ölmüştü. (1,2) Balina ve yunusların bu biçimde ölümleri üzerinde çeşitli araştırma ve yorumlar yapılmıştır: 1. En basit yorum, lider balinanın dalgaların etkisiyle şaşırıp yönünü kaybetmesiyle sahile vurması, diğerlerinin de onu takip etmesidir. (1) 2. Dünyanın manyetik alanı sanıldığının aksine sabit olmayıp bazen değişmekte, bu da balinaları şaşırtabilmektedir. Ayrıca balinaların yarasalarınkine benzer yüksek frekanslı ses dalgalarıyla yön belirleme (ekolokasyon) sisteminin bir hastalık yüzünden bozulması, karaya vurmalarının sebebi olabilir. 3. Balina ve yunusların deprem ve tsunamilerden, bazı dip patlamalarından veya katil balinalardan korkup kaçarken sığ sulara girmesi de bir olasılıktır. (1,2,4) 4. Balinaların yemek için pek sevdikleri