Havacılık Tıbbı Derneği - Bülten Sayı 21 | Page 28

2012 Tedavi: VRE uygulaması Amsterdam Üniversitesi Klinik Psikoloji bölümünde karanlık bir laboratuarda uygulanmıştır. Sanal uçuş ortamı bilgisayar aracılığı ile oluşturulmuştur. Uçuş korkusu için bir havaalanı (Amsterdam) ve bir uçak içi ortamı olmak üzere 2 adet sanal ortam yaratılmıştır. İlk bölümde hastaların havaalanı içerisinde yürüdükleri ortam canlandırılmıştır. Bu bölümde alana, hastaların tutunabileceği, yürüyen bir parmaklık konulmuştur. İkinci kısımda ise hastalar, kalkış, türbulans ve iniş sırasındaki titreşimleri veren uçak koltuğuna oturtulmuşlardır. Yükseklik korkusu için de aşamalı olarak uygulanan 3 sanal ortam yaratılmıştır: a) Açık bir alanda 6 katlı bir yangın çıkışı b) Bir binanın tepesinde bir teras bahçesi c) 8 katlı sanal bir inşaat alanı Kapalı alan korkusunun (Klostrofobi) tedavisi için de 3 farklı sanal ortam oluşturulmuştur: a) Biri büyük, biri küçük 2 asansör b) Gittikçe daralan bir koridor c) 1 metrekarelik küçük bir oda Tedavi sırasında hastalardan kaygılarını düzenli olarak 0-10 arasında derecelendirmeleri ve tedavi sırasında kendilerine kaygı yaratan durumları aşamalı olarak anlatmaları istenmiştir. Her aşamadaki kaygı sonlandığında, hastalar bir sonraki aşamaya geçmeleri için cesaretlendirilmişlerdir. (örn: uçağın önce bir basamağına çıkıp, kaygı sonlan- 464 dığında ikinci basamağa geçmek gibi) Bu süreçte sadece maruz bırakma (yüzleştirme) kullanılmış, herhangi bir kognitif müdahale ya da gevşeme tekniği verilmemiştir. Hastalara ev ödevi de verilmemiş veya evde kendi kendilerine pratik yapmaları istenmemiştir.Bireysel seanslar ise kognitif terapi ve relaksasyonu (gevşeme) da kapsamıştır. Bu teknikler 4 seans kadar bir süre devam etmiş ve aynı zamanda terapistin ofisindeki uçak koltuğunda otururken de uygulanmıştır. Kognitif teknikler kişinin irrasyonel (gerçek dışı) inançlarını ortadan kaldırmak için kullanılmıştır. BIB grubundakilere uçuş korkusu için, “uçuş, uçaklar, gevşeme, kognitif ve davranışçı başa çıkma stratejileri ve kendi kendine yardımı” içeren kitap verilmiş ve 5 hafta içinde VRE veya BDT ile tedavi başlamadan önce okumaları istenmiştir. Bütün gruptaki katılımcılar VRE veya BDT’yi tamamladıktan sonra son olarak, psikoeğitim, uçaklar hakkında eğitim, pilot uçuş güvenliği, kognitif terapi , 2 simülasyon uçuşunu ve bir gerçek uçuşu kapsayan 2-d grup eğitimi almışlardır. Sonuçlar ve Tartışma: Araştırmaya katılan 86 kişinin demografik ve anamnezik ölçümlerinde farklılık bulunmamıştır. Yaş, cinsiyet dağılımı, son uçuştan sonra geçen süre, uçuş sayı ve süresi, fobi süresi ve kaygı skorları arasında anlamlı bir farklılık gözlenmemiştir. Bu çalışma, uçuş korkusu olan hastalarda VRE’nin, BDT ve BİB ile karşılaştırıldığı ilk çalışmadır. Aralık SAYI: 21 Sonuçlar göstermiştir ki, tek başına hiçbir tedavi yöntemi istenilen etkiyi sağlamamaktadır. BİB, diğer özgül fobilerde iyi sonuç vermekle birlikte uçuş korkusunda etkili bir tedavi yöntemi olarak bulunmamıştır. BİB, VRE ve BDT de tek başına istenilen etkiyi göstermemiştir. Etkiler beklenilenden az olarak ölçülmüştür. Bunun sebebi, sanal ortamda yaşanan kaygı sönmesinin gerçek hayatta kontrol edilememesi nedeniyle olabilir. Örneğin, hastalar akrofobi için tedavi edilselerdi bunun etkisini günlük yaşamda deneyimleyebilirlerdi (örn: merdiven çıkma, alışveriş merkezine gitme vb.) Ancak uçuş korkusunun genellenmiş etkisi, kendini sadece gerçek uçak içinde uçarken belli etmektedir. VRE sırasında korku sönmesi yaşayan hastaların , bunun gerçek uçuşta olup olmayacağına dair şüphe duymuş olabilecekleri beklenilen etkiyi düşürmüş olabilir. Ayrıca bütün deneklerin VRE ya da BDT sonrasında 2-d eğitimi alacaklarını bilmeleri, iki terapi türünün de tek başına yeterli olamayacağına inanmalarına sebep olmuş olabilir. Bu çalışmada VRE ve BDT’nin etkinliği çok az seans yapılarak ölçülmüştür. Oysa kognitif terapi ve relaksasyon gibi diğer teknikler kullanılarak yapılan çalışmalar daha fazla seans gerektirmektedir. Bu da etkinliğin beklenen az çıkmasına neden olmuş olabilir. Bu çalışma, uçuş korkusu tedavisinin diğer özgül fobilerin tedavisinden daha kompleks olduğunu ve birçok tekniğin bir arada kullanılması gerektiğini göstermiştir. Çeviri: Psk. Sevinç Kırımer Kaynak: Krijn M, Emmelkamp PMG, Ólafsson RP, et al. Fear of Flying Treatment Methods: Virtual Reality Exposure vs. Cognitive Behavioral Therapy. Aviat Space Environ Med 2007; 78