Havacılık Tıbbı Derneği - Bülten Sayı 21 | Page 19

2012 Aralık SAYI: 21 gün, her dakika, milyonlarca doğru kararlar verebilen insanlar sayesinde havacılıkta birçok iş yolunda gitmektedir. Sonuç olarak insana, uçakta en doğru karar verici olarak değilse bile, eldekilerin en iyisi olduğu için halâ gereksinim vardır. Galiba bilgisayarlar, ne kadar geliştirilmiş olursa olsun, sonsuz sayıda değişkenlikler gösterebilen uçuş pozisyonlarında rutin dışına çıkamamaları, yaratıcı olamamaları nedeniyle insan kontrolünde kullanılabilecekler, tüm kontrolü almaları ise bir fanteziden öteye geçemeyecektir. Doğal Karar Vericiler Karar verme konusunda hiçbir eğitimleri olmadığı halde yaşadığı ve çalıştığı ortamlarda verdikleri tutarlı kararlarla birçok problemi çözebilen kişilerin varlığı ve başarı oranlarının %95 civarında oluşu araştırıcılara ilginç gelmiştir. 1980’lerde itfaiye şefleri, gemi kontrol personeli, tank takım komutanları, havayolu pilotları, acil servis doktorları, işadamları ve mahkeme jüri üyelerinin gözlenmesiyle doğal karar verme yetisi (naturalistic decision making) hakkında bazı ipuçları elde edilmiştir. Bu kişiler, zaman darlığının olduğu dinamik bir ortamda ve yetersiz bilgi akışının olayı net biçimde kavramaya elvermediği koşullarda bile doğru kararlar verebilmekte, değişen durumlara göre amaç ve hedeflerini de değiştirme esnekliğini gösterebilmektedirler. Ama gene de buna çok güvenilemez; özellikle konu üzerinde formal eğitimi olmayan karar vericiler, repertuarlarında bulunmayan umulmadık durumlarda açmaza düşebilir, tuhaf (bizar) hipotezler kurup yanlış kararlar verebilir. Bazıları da bir senaryoya kilitlenip diğer çözümleri göz ardı edebilir. Bu nedenle liderlik, koordinasyon, durum muhakemesi, stresle baş etme, hatalı tutumları kontrol etme gibi konu başlıklarını kapsayan bir karar verme eğitimi çok önemlidir. İdeal karar vericiler, yetenekli, tecrübeli ve eğitimli kişilerdir. Ayrıca, inisiyatif alarak tek başına karar verebildikleri gibi, gerektiğinde takım çalışmasını ve grup kararını yeğleyebilirler. Bir yangında iyi performans göstermiş olan bir itfaiye şefi ile olayın hemen sonrasında yapılan görüşmede, karar verme öncesindeki süreç sorulmuş, şef aklına ilk gelen fikri uyguladığını söylemiştir. Şefin çeşi ѱ