Havacılık Tıbbı Derneği - Bülten Sayı 20 | Page 20

Ağustos

anketi, çoğu pilotun SD’yi bir sorun olarak görmediğini ortaya koydu. Bu oldukça
eski tarihli referans olabilir, ama maalesef
bugün hala aynı düşünce yapısının birçok uçuş örgütünde hâkim olduğu göz
önüne alındığında ciddi bir sorunu işaret
etmektedir. Örneğin, 2003 tarihli bir çalışma 711 İngiliz uçucudan %75’inin hiç
SD yaşamadığını veya çok küçük bir SD
tecrübesi yaşadığını belirlemiştir. Yani yaşanan SD’lerin fark edilmemesi veya itiraf
edilmemesi olgusu ile karşı karşıyayız…
SD Araştırması
2010 yılında, bir araştırmacı 1947’den
günümüze SD’nin kazalardaki rolünü
ortaya koyan 25 araştırmayı ve pilotların
SD deneyimlerini anlattıkları anketleri
gözden geçirdi. Birçok ülkeden ve çeşitli araştırmaların ortak olarak en vurucu
özelliği, SD oranının azalmamasıydı. Örneğin, 2008 tarihli bir NATO raporuna
göre, İngiltere’de SD unsurlu kazaların
oranı 1983’den 1992’ye kadar %25 iken,
1993’den 2002’e kadar %33’e yükselmiştir.
Konunun önemini vurgulayan aşağıdaki
liste SD’nin uçuştaki rolünü belgelemektedir:
- 1947: ABD Deniz Kuvvetleri pilotlarından toplam 67 kişi görsel yanılsama deneyimlerini rapor ettiler ve bunları görsel,
görsel olmayan, çelisen algılamalar, dissosiyatif ve duygusal olarak sınıflandırdılar. Görsel yanılsama sınıflandırmalarında ışıkların karıştırılması, derinlik algısı,
“gece karası” ve yer/su üstünde irtifa algılama vardı. Toplam uçuş saatine ve tecrübeye bağlı olmaksızın, bu yanılsamalar
olabilmekteydi.
- 1959: ABD’nin Avrupa’da görev yapan
685 pilotuna bir anket uygulandı: 19541956 arasındaki kazaların %4’ünün SD
ile ilişkili olduğu; ancak toplam ölümlerin
%14’ünün SD’ye bağlı olduğu belirlendi.
- 1971: 1958-1968 arasındaki USAF kazaları değerlendirildi ve SD’den etkilenme

408

ihtimali olan pilotların 30 yaşında, 10 yıl
ve 1500 saat tecrübeli savaş uçağı pilotları olabileceği görüldü. SD’nin toplam kazaların %6’sıyla ve toplam can kaybının
%11’iyle ilişkili olduğu anlaşıldı.
- 1971: 1958’den 1967’ye kadar dünya
çapında turbo jet uçuşlarında yaklaşma ve
iniş sırasında 35 kaza oldu ve bu kazaların
27’sinde (%77) görsel algılama problemleri etken oldu.
- 1995: USAF 1980-1989 arası olan 356
kazadan 270’inde durum farkındalığının
kaybının (LSA/SD) sebep olduğuna karar
verdi. Bu kazalarda 437 can kaybı ve 2,05
milyar $ maddi kayıp oldu. 1980’li yıllarda F16 uçakları orantısız bir biçimde fazla
kaybedildi. LSA/SD’ye yol açan etkenler;
dikkatin bir yere yoğunlaşması (%61),
görüş kısıtlılığı (%30-40), görsel illüzyon
(%20-30) ve aşırı güven (%10-14).
- 1998: 1987-1995 yılları arası ABD Ordusu helikopter verilerine göre, bütün A,
B, ve C sınıfı kazaların %30’unda (toplam
970) SD etkeni belirlenmiş ve SD vakalarının %62’si gece olmuştur.
- 2000: USAF 1994’den 1998’e kadar
olası A sınıfı 148 kazadan 18’inde (%12)
SD’yi ana etken olarak göstermiştir. Veriler daha genişletilmiş bir SD tanımıyla
tekrar incelendiğinde SD unsurlu kazaların oranı %27’ye çıkmıştır.
- 2002: 1991-2000 arası USAF verilerine
göre; SD deneyimi olan 2582 pilot üzerinde yapılan anket sonuçları: En sık rastlanan 7 yanılsama; Leans %76, ufuk kaybı %69, meyilli ufuk %66, Coriolis %61,
Black-Hole yaklaşma %58, yanlış irtifa
işaretleri %50 ve pitch-up illusion %44.
SD bu süre içinde 1,4 milyar $ maddi ve
60 can kaybına sebep olmuştur.
- 2002: ABD Deniz Kuvvetleri 2001’de 19
adet A sınıfı kaza yaşamıştır. Bunlardan
%26’nın sebebi SD olarak belirlenmiş ve
SD toplam can kaybının %50’sine neden
olmuştur.
- 2003: 1990’dan 2000’e ABD Deniz Kuvvetleri A sınıfı kazaların %20’sinde sebep

SAYI: 20

SD’dir; bunlardan %50’si gece olmuş ve
toplam can kaybının %64’üne sebep olmuştur.
- 2004: 1997’den 2002’ye kadar ABD Deniz Kuvvetleri 120 adet sabit kanatlı uçak
kazası yaşamıştır. Bunlardan 22’si (%18)
SD bağlantılıdır ve 23 can ve 475 milyon
$ maddi kayba yol açmıştır. Döner kanatlı uçaklarda %29 oranında SD bağlantılı
kaza olmuştur ve bunlar 35 can kaybına
ve 118 milyon $ mal kaybına yol açmıştır.
- 2006: 1990 ve 2004 yılları arasında
USAF’de yaşanan toplam kazaların %11’i
SD’ye bağlanmıştır ve gece yaşanan kazaların %23’ünde SD bir etkendir. Can
kaybı yüzdeleri açısından sonuçlar çok
vurucudur; çünkü gece olan kazaların
%57’sinde neden SD’dir ve %81 oranında
can kaybına sebep olmuştur.
- 2007: Bir Avustralya SD güvenlik raporu,