19
175
sena
fostna
ĠWANNI L-BATTISTA
FL-IKONOGRAFIJA KRISTJANA
Dun roberto gauci
Mingħajr ebda dubju ta’ xejn, wieħed mill-qaddisin
l-aktar rappreżentati fl-arti u l-ikonografija antika tal-
Knisja huwa San Ġwann l-Għammiedi. L-importanza talpreżenza
ta’ dan il-qaddis hija marbuta prinċipalment
mal-missjoni tiegħu bħala l-Prekursur tal-Mulej.
L-aktar xbihat antiki ta’ Ġwanni l-Battista huma marbuta
1
2
mal-misteru tal-magħmudija tal-Mulej li huwa misteru
rappreżentat ħafna fl-ikonografija antika. L-importanza
ta’ dan il-misteru huwa r-rivelazzjoni tal-Messija
bħala l-mibgħut u l-midluk biex iwettaq il-misteru
tas-salvazzjoni. L-ewwel xbihat ta’ dan il-misteru
huma marbuta mal-postijiet tad-dfin, il-katakombi u
s-sarkofaġi, minħabba li l-magħmudija fi Kristu toffri
viżjoni ta’ ħajja eterna li tmur lil hemm mill-mewt talġisem.
Eżempji ta’ dawn huma l-affresk fil-katakombi
ta’ San Kallistu ġewwa Ruma (1) u sarkofagu tal-irħam
li jinsabu ġewwa Santa Maria Antiqua f’Ruma wkoll (2).
Huma żewġ xbihat li jmorru lura sat-tielet seklu W.K. u
allura fis-seklu li fih kienet qed tiżviluppa l-ikonografija
Kristjana. Huma xeni essenzjali ħafna, ta’ xejra klassika,
li iżda, fis-sempliċità tagħhom iwasslu l-essenza kollha
tal-misteru. Interessanti li f’dawn ix-xbihat antiki, Kristu
huwa rappreżentat bħala tfajjel ċkejken biex jenfasizza
l-identità tiegħu ta’ Iben (ta’ Alla l-Missier), filwaqt li
Ġwanni huwa rappreżentat liebes bħala qaddej jew
skjav, bil-libsa adattata għax-xogħol iebes, li jurih bħala
qaddej jew profeta tal-misteru ta’ Kristu. Karatteristika
ta’ dawn ix-xeni hija naturalment il-ħamiema sinjal tal-
Ispirtu s-Santu li jittajjar fuq Kristu.
Wara l-libertà ta’ Kostantinu, meta l-Insara bdew
jibnu l-ewwel monumenti pubbliċi, l-ikonografija talmagħmudija
tal-Mulej, b’mod naturali, sabet postha
fil-battisteri. Dawn kienu binjiet separati mill-knejjes li
fihom kien ikun hemm il-vaska tal-magħmudija u kienu
jintużaw biss għal dan is-sagrament. Eżempji mill-isbaħ
ta’ dawn il-monumenti nsibuhom fil-belt ta’ Ravenna,
fejn minħabba raġunijiet storiċi, dawn il-monumenti
3