104
Kif semmejna qabel, fl-1916 meta issa kellu 50 sena,
ħass li għandu jwaqqaf l-azjenda Magro Brothers bi tliet
uliedu Wiġi, Ġużepp u Manweli bħala partners. Kienet
din l-azjenda li mal-medda tas-snin kompliet tiżviluppa,
tesplora forom ġodda ta’ negozju u tespandi f’dik li
llum żgur li aħna familjari magħha. Inċidentalment ilkumpanija
reġgħet poġġiet il-bażi tagħha f’raħalna wara
li kienet imxiet lejn ir-Rabat.
Ftit wara t-twaqqif tal-azjenda, issa bl-involviment ta’
wliedu Wiġi, Ġużepp u Manweli, huma krew imħażen fl-
Imġarr fejn setgħu jaħżnu merkanzija li tkun iddestinata
lejn Malta. Huwa dokumentat li fl-1916, l-iktar ħaġa
li kienu jimpurtaw kienet l-ismida. Hekk li fl-1917
kienu ġabu 3156 xkora ta’ smida f’Għawdex. Komplew
jiddeversifikaw in-negozju, bl-importazzjoni ta’ diversi
tipi ta’ pulses. Komplew jixtru l-Vaccina forestieria
(għoġġiela żgħar) sabiex ikabbruhom f’Għawdex, iżda
din id-darba mhux permezz tal-aġenti imma direttament
minn barra. Uliedu issa bdew isiefru huma stess sabiex
jagħmlu kuntatti diretti. Mal-medda tas-snin bdew
jimpurtaw fost oħrajn id-dqiq, ċereali u oġġetti oħra
tal-ikel fosthom prodotti tal-Nestle u oħrajn tal-ħalib.
Aktar tard daħlu għall-ipproċessar tat-tadam u ta’ min
isemmi li l-ewwel impjant ġie installat fil-post numru
17 Triq Santa Katerina x-Xewkija, post li kienu xtraw xi
snin qabel. Dan hu sewwasew il-post fejn illum insibu
l-Każin tas-Soċjetà Filarmonika Prekursur. Nafu li fl-1933
kien diġà beda jopera bi prova. Imma wara ftit tas-snin,
dan l-impjant ġie trasferit għar-Rabat.
Il-wasla ta’ boiler kbir għall-impjant tat-tadam.
Jingħad li Ġanni u martu kienu karitatevoli ħafna malproxxmu.
Fis-snin ta’ wara l-Ewwel Gwerra Dinjija l-ħobż
kien għoli u skars ħafna għalhekk kien hawn ħafna
faqar speċjalment fil-familji numerużi. Nafu li bieb li
dejjem infetaħ kull darba li ħabbtu fuqu, kien dak ta’
Ġanni. Għall-ħabta ta’ filgħaxija numru ta’ tallaba kienu
joħorġu jittalbu xi ħaġa x’jieklu għalihom u għall-familja.
L-ewwel li kien jitqassam kienet xi kisra ta’ ħobż abjad,
wara Ġanna kien ikollha ddur għall-ħobż ismar u anke
tax-xgħir sakemm xżin jispiċċa dan kienet iddur għaxxkora
tal-ħarrub: la darba dan qatt ma seta’ jiġi nieqes
la darba kien jagħlfu minn lill-barrin. Fil-kesħa Ġanna
kienet ukoll tagħtihom misħun biz-zokkor x’jixorbu.
Ġanni għen ukoll meta f’Mejju 1929 twaqqaf il-Każin tal-
Banda Prekursur billi ħallas għall-sett ta’ sitt korni li kienu
nxtraw mingħand Carabott. Il-kappella ta’ San Bartilmew
jiġifieri dik Tal-Ħniena – il-post fejn kien trabba – kienet
ħafna għażiża għalih. Fl-1933, fuq it-talba tar-Rettur
Dun Ġużepp Attard, għen ġenerożament biex inbnew
is-sagristija u sala kbira għat-tagħlim tad-duttrina lit-tfal.
Il-ħeġġa tiegħu l-Ħadd filgħodu kienet tieħdu jinvista
ċ-Ċimiterju ta’ Santa Marija u jibqa’ sejjer sal-Kappella
ta’ Ħamet iddedikata lill-Madonna tal-Karmnu. Hawn
insibu li kien ħallas biex sar il-Kurċifiss kbir li llum narawh
fuq in-naħa tal-lemin ta’ din il-Kappella. In-niċċa tal-
Madonna tar-Rummiena li tinsab fil-parti tat-triq li tiġi
bejn iċ-Ċimiterju u l-Kappella ta’ Ħamet dejjem kellha
tazza taż-żejt tixgħel quddiemha. Iżda fi żmien l-għaks,
il-kaxxa tal-offerta ta’ taħt din l-istatwa kienet tkun vojta,
għalhekk insibu lil Ġanni jħallas għal dan iż-żejt biex
Giuseppe Micallef (is-sagristan tal-Kappella ta’ Ħamet)
ikun jista’ jkompli jixgħelha.
Fl-antik nhar l-ewwel tas-sena, liema jum kien jissejjaħ
l-Istrina, it-tfal tar-raħal kienu joħorġu b’borża taċċarruta
f’idejhom biex jiġbru xi ħaġa żgħira tal-flus
mingħand iz-zijiet u n-nanniet. Ġanni li kien joqgħod
Nru 5 Strada Corsa kien jgħix preċiżament ħames bibien
‘l fuq mill-Iskola tal-Bniet u sitt bibien ‘l isfel minn dik
tas-Subien, għalhekk nhar l-ewwel ġurnata tal-iskola
wara l-vaganzi tal-Milied kien joħroġ fil-bieb tiegħu biex
jagħti l-istrina lit-tfal tal-iskola.
Ġanni li issa kien qed jikber, baqa’ joffri l-għajnuna tiegħu
sakemm iċ-ċentru tan-negozju baqa’ jopera mix-Xewkija
iżda mbagħad ma baqax involut direttament. Huwa
għadda l-aħħar seba’ snin ta’ ħajtu ma’ bintu l-miżżewġa
Ġannina f’dar ġdida fi Strada Corsa, liema dar li kien
bena lil bintu Ġannina fl-okkażjoni taż-żwieġ tagħha
ma’ Antonio Farrugia.
Huwa miet fl-età ta’ 78
sena nhar l-10 t’Ottubru
1943 fi Strada Corsa li sa
dakinhar kienet bdiet
tissejjaħ Racecourse Street.
Martu Ġovanna għaddiet
għall-ħajja ta’ dejjem erba’
snin u nofs wara fl-età ta’
77 sena sewwasew nhar
it-2 ta’April 1948.
Ġanni, in-negozjant viżjunarju mix-Xewkija, kien
bniedem ambizzjuż. Ma ħalliex it-tfixkil u d-diffikultajiet
tal-insularità doppja tal-gżira Għawdxija jżommuh
lura milli jinvesti, anzi kien kapaċi jdawwar l-isfidi
f’opportunitajiet. U din iż-żerriegħa li żera kompliet
tikber u tixxettel sal-lum.
Riferenzi: joseph Bezzina, A Century Of enterprise On The
Mediterranean island Of Gozo: Magro Brothers 1916-2016,
2016.