SAYI: 2 (Haziran 2019)
Görsel 1: İbn Haldun (Url-1)
Eserin birinci bölümü coğrafya açısından büyük önem taşımaktadır. İbn-i
Haldun bu bölümde insan yaşamına iklimlerin önemli etkileri olduğunu ve her iklim
bölgesinin insan yaşamı üzerine farklı farklı etki ettiğini belirtmiştir. Haldun kitabında
iklimleri bölgelere ayırır ve her iklim tipinin farklı insan karakteri ortaya çıkardığını
belirtir. Eserin birinci bölümünde Sudanlılar ile ilgili olarak şunları söyler: “Sudanlıların
tabiatlarında umumiyetle hafiflik, kararsızlık, kaygusuzluk (endişesizlik), oyun ve
eğlence düşkünlüğü görüyoruz. Onlar her türlü musiki nağmeleriyle dans etmeye
düşkündürler; her bölge ve her yurtta ahmaklıkla (zekâca az gelişmiş) vasıflandırılır.
Bunun doğru sebebi, hikmet ilminin uygun bir bölümünde anlatıldığı ve tespit edildiği
gibi, sevinç ve neşe (hayvani ruh) adı verilen, lâtif olan buharın yayılması ve
çoğalmasının bir sonucudur. Kaygu (endişe) ise bu buharın buruşması ve
yoğunlaşmasından ileri gelir.” Haldun kitabında Sudanlıların oyun ve eğlenceye düşkün
olmalarını ve her türlü müzikle oynamaya başlamasını yumuşak, ince ve hoş bir
güzelliği olan buharın etki ettiğini belirtir. Burada ifade edilen latif buhar kavramı
insanın kalbinde bulunan ince hoş bir güzelliği ortaya çıkarmasıdır.
Kitabında bu durumla ilgili olarak hamam örneğini verir.“Hamamın havasını
teneffüs ettiklerinde, havasının sıcaklığı bedenlerine nüfuz ve sirayet ettiğinde, kalpdeki
lâtif buharı (ince ve hoş bir güzelliği) harekete getirerek bedenin dışına çıkartır.
Hamama giren adamın tabiat (doğa) ve mizaçlarını rahatlatır. Rakı gibi sevinç ve neşe
verir. Bunun tesiri ile hamama girenlerin çoğu bu sevinçlerinin tesiri ile şarkılar
söylerler. Sudanlılar sıcak iklimde yaşadıklarından, sıcaklık onların tabiat ve
mizaçlarına işlemiştir.” İbn- Haldun, Sudan ikliminin insanın içerisindeki doğal olan
ince güzelliği ortaya çıkardığını söylerek bu durumu ifade eder. Diğer bir tanımda ise
İbn-i Haldun sıcak ve soğuk iklim karşılaştırması ve insan üzerine etkisinden şöyle
bahseder: “Bireylerin fiziki ve aktöresel (ahlaki) özellikleriyle yaşadıkları bölgelerdeki
iklim koşulları arasında doğrudan bir ilgi vardır. Çok sıcak ve çok soğuk bölgelerde
geoCED
www.geoced.org
6
Coğrafya Eğitimi Derneği
www.tceder.org