SAYI: 2 (Haziran 2019)
kalmışlık seviyeleri üzerine yorum yaparken kaçınılmaz olarak bu aşamaları
tamamlayıp tamamlamadıklarına bakmak durumundayız.
Nüfus piramitlerini sınıflandırırken Özgür, “Nüfusun yaş bileşimine yansıyan ortak
etmenler söz konusu ise de, bu etmenlerin etki derecesi ve zamanındaki farklılıklar, çok
değişik nüfus piramitlerinin ortaya çıkmasına yol açar. Ülke ölçeğinde yapılacak
genellemeler sonucunda 4 ayrı karakterdeki nüfus piramidinden bahsedilebilir. Bu
tipler: gelişen (progressive), gerileyen (regressive), durağan (stationary) ve orta tip
(intermediate) gibi isimlerle anılmaktadır. Ancak unutulmamalıdır ki, nüfus piramitleri
ait olduğu yerin bir anlamda sosyoekonomik ve tarihsel fotoğrafıdır ve bu fotoğraf her
yerde farklı ve kendine özgü bir görünüm sunabilir.” 4 ifadelerini kullanır.
Nüfus piramitleri konusunda yabancı kaynaklara baktığımızda gelişmişlik ya da
geri kalmışlık ifadeleri kıskacından görece kurtulunmuş, bunun yerine sanayi öncesi,
sanayileşme sürecindeki ve sanayileşme sürecini tamamlamış ülke ya da toplumlar gibi
ifadeler kullanıldığını görüyoruz. Örneğin aşağıdaki grafikler incelendiğinde ülkemizde
yaygın kullanılanlardan biraz daha farklı bir yol izlendiği görülür. 5
Grafiğe dikkat ederseniz 1. Aşama (orijinal kaynakta stage 1) için kenarları içe
çökük üçgenimsi piramit kullanılmış ve örnek ülke olarak da Nijer seçilmiştir. Bunun
son derece akla uygun, tutarlı nedenleri vardır. Bu aşama sanayi öncesi toplumları ifade
eder. Bu tür ülkelerde en temel sorun gıda ve sağlık hizmetlerinin yetersizliği gibi
nedenlerle ortalama insan ömrünün oldukça kısa olmasıdır. Genellikle ortalama ömür
4
5
COG 108 Nüfus Coğrafyası Ders Notları. Ankara. 2011. s.104-105
https://jemimacooper.files.wordpress.com/2012/03/picture-6.png
geoCED
www.geoced.org
14
Coğrafya Eğitimi Derneği
www.tceder.org