SAYI: 2 (Haziran 2019)
görüşlerin baskınlığının daha da azalacağını ifade etmesidir. Ali Şeriati, İbn-i
Haldun’un görüşlerini kabul eder. Şeriati, İbn-i Haldun döneminde iklimin insan
yaşamına daha fazla etki ettiğini belirtir. Daha da geriye gittiğimizde, avcı ve
toplayıcılık döneminde iklimin etkisinin çok daha belirgin olduğunu ifade eder. Her iki
sosyoloğun çevresel determinizm hakkındaki görüşleri de son derece makuldür. İbn-i
Haldun yaşadığı dönemdeki insan yaşamı ve iklimin ona olan etkisi daha belirgindir.
Ali Şeriati’nin yaşamış olduğu 20. yüzyılda ise bu etki İbn-i Haldun’un yaşadığı zamana
göre daha azdır. Şeriati’ye göre gerek çevresel belirlenimcilik gerekse diğer belirlenimci
(determinist) görüşler insanı kesin olarak belirleyemez ama etkiler. Sözün özü bu iki
önemli entelektüel insanın açıklamalarını kendi yaşamış olduğu dönemlere göre
değerlendirdiğimizde her iki görüş de kendi dönemleri çerçevesinde önemli tespitlerdir.
KAYNAKLAR
Arı Yılmaz. “Çevresel Determinizmden Politik Ekolojiye: Son 100 Yılda Dünya’da ve
Türkiye’de İnsan- Çevre Coğrafyasındaki Yaklaşımlar.” Doğu Coğrafya Dergisi, 2017,
Sayı: 37 s. 1-34
Haldun, İbn. "Mukaddime I." İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1997.
Şeriati, Ali. "İnsanın Dört Zindanı." İstanbul: İşaret Yayınevi, 1997.
İnternet Kaynakları
Url-1.https://www.dailysabah.com/portrait/2017/03/04/ibn-khaldun-the-14th-century-
genius
Url-2. https://soundcloud.com/hfazeli/ali-shariati-we-are-charged
geoCED
www.geoced.org
10
Coğrafya Eğitimi Derneği
www.tceder.org