37
Hoe zit dat dan? In de beleving van veel mensen verandert er te veel in te korte tijd. Mensen vóelen dat hun sociale zekerheid aan het verdwijnen is, dat de arbeidsmarkt instabiel is, dat hun pensioenvooruitzichten onzeker zijn. Zo krijg je vanzelf het idee dat je de grip kwijt bent. En als die mensen dan verder kijken, zien ze dat de politiek die grip óók kwijt is. Bovendien zitten we voor het eerst in een situatie dat onze kinderen en kleinkinderen het wellicht minder goed krijgen dan wij. Ja, als je dat allemaal bij elkaar optelt, dan snap ik die onvrede wel. Maar het is Cruyffiaans: je ziet het pas als je het door heb( t). En het wordt in de komende tien jaar alleen maar erger, want we zitten in een fase van chaos, op weg naar een wezenlijk andere samenleving en economie.
In verkiezingstijd hoorden we volop oplossingen... Ook het nieuwe kabinet gaat de chaos alleen maar groter maken. Daar moet we mee dealen. Het zou alleen zo helpen als politici eerlijk zouden zeggen dat ook zij geen antwoorden hebben, maar wel willen experimenteren om die te vinden. Iets als het basisinkomen is voor mij niet heilig, maar als je daarmee durft te experimenteren, werk je in elk geval vanuit een visie. Nu wordt er visieloos gehandeld.
En daar hebben veel mensen genoeg van... Mensen vóelen aan hun water dat het niet klopt. Dat kunnen ze niet altijd onder woorden brengen, maar ergens hebben ze wel in de gaten: dit gaat niet goed. Zo is Trump ook president van Amerika geworden. Het tekent de wanhoop en het gevoel in de steek gelaten te zijn door de gevestigde orde. Dat ga je dit jaar ook zien bij de verkiezingen in Europese landen.
Is er nog een nooduitgang? We moeten ons dus niet alleen richten op materiële welvaart, maar meer op brede persoonlijke ontwikkeling. Onbeheerste groei zoals we die jarenlang hebben gehad, daar moeten we afscheid van nemen. Daarmee putten we niet alleen de aarde uit, maar ook elkaar. Angststoornissen en depressies, dat neemt hand over hand toe, juist onder jongeren tussen de 20 en 35 jaar. De druk die we elkaar opleggen is enorm, ook door social media. Iedereen moet de hele dag laten zien hoe goed het met‘ m gaat. Allemaal buitenkant. En leegte van binnen. In een race to the bottom. We jagen elkaar op, maken elkaar gek, willen steeds meer en daardoor worden we letterlijk ziek en ongelukkig. Dat is de ultieme paradox …
Een verdrietige paradox... Toch blijf ik zeggen dat we hier beter uitkomen. Mijn adviezen zijn: wees niet bang, laat je niet gek maken door schijnoplossingen van populisten en wees je bewust dat je jezelf echt niet gelukkiger maakt met een derde televisie of een tweede minnares. En tenslotte: overschat de waarde van bezit niet. In tijden van transitie moet je licht reizen, met zo min mogelijk bagage …
TEKST: FRANK VIJG FOTOGRAFIE: JEFFREY DE REGT