¹ 8-9 ( 8 ) 2015
MUZ ( мұз ): 1 . Muzlugillerden , sıcak bölgelerde yetişen , bir çenekli , çok yıllık bir bitki . 2 . Bu bitkinin kendine özgü hoş kokulu , tatlı , besleyici , kalın kabuklu , uzun meyvesi . ( TDK / TS , 1427 ) NAR ( нар ): Nargillerden , yaprakları karşılıklı , çiçekleri büyük , koyu kırmızı renkte , küçük bir ağaç . 2 . Bu ağacın kırmızımtırak sarı sert bir kabukla örtülü , içinde çok sayıda kırmızımtırak , sulu taneler bulunduran yuvarlak yemişi . ( TDK / TS , 1456 ) OT ( от ): Toprak üstündeki bölümleri odunlaşmayıp yumuşak kalan , ilkbaharda bitip bir iki mevsim sonra kuruyan küçük bitkilere verilen ortak ad . ( TDK / TS , 1517 ) SAP ( сап ): Bitkinin da yapra çiçek vb . bölümlerini taşıyan , ağaçlarda odunlaşarak gövde durumunu alan bölüm . ( TDK / TS 1699 ) TAL ( тал ): Kök , sap ve yaprak şeklinde farklılaşmamış bir bitkinin yaşama ve büyüme organı . ( TDK / TS , 1894 ) TERME ( терме ): Bir tür yaban turpu . ( TDK / TS , 1960 )
ÜZÜM ( үзім ): Asmanın taze veya kuru olarak yenilen ve salkım durumunda bulunan meyvesi . ( TDK / TS , 2070 ) Örnek : üzüm üzüme baka baka kararır - her zaman bir arada bulunan , arkadaşlık edinen kimseler , birbirlerine huy aşılar / jüzim jüzimge karay karay karayadı
LINGUISTICS
МҰЗ ( muz ): Buz . ( KZ-TR S ., 384 )
НАР ( nar ): 1 . Tek hörgüçlü deve . 2 . Güçlü , küvvetli . ( KZ-TR S ., 395 )
ОТ ( ot ): Od , ateş . ( KZ-TR S ., 419 )
САП ( sap ): Saf , katıksız . ( KZ-TR S ., 467 ) ТАЛ ( tal ): Yaş dalları olan , ince yapraklı ağaç . ( KZ-TR S ., 514 ) ТЕРМЕ ( terme ): Kazak sözlü edebiyetında dombıra eşliğinde terennüm edilen bir nazım türü . ( KZ-TR S ., 535 ) ҮЗІМ ( üzim ): Lokma , parça . ( KZ- TR S ., 594 )
Görüldüğü gibi iki dil arasında aynı biçimde sesletilen ancak farklı anlamlara gelebilen bitki adları vardır . Her ne kadar aynı kökten doğmuş diller de olsa bu tür anlam kargaşası dil öğrenen birisi için sorun oluşturabilecektir . Bu tür sözcükler iki dil arasındaki tuzak sözcüklerdir . Kişi aynı sözcüğü duyunca kendi dilindeki anlamda olacağını düşünerek kullanabilir . Dikkatsizce kullanılan bir durumda ilgili sözcüğü kullanan kişi belki de komik duruma düşebilecektir .
Buradaki sözcükler tüm bitki adlarını içerdiğini söylemiyoruz . Belki bir başlangıç olarak düşünülebilir . Ama yalnızca bitki adlarında bile gerçekten öğrenenler açısından sorun oluşturabilecek durumlar vardır . Sonuç : Bir dönemler tek bir yazı diline sahip olan Türkçe , zaman içerisinde coğrafi , siyasî , tarîhi şartlar sebebiyle çeşitli lehçelere ayrılmıştır . Böylece lehçeler arası aktarmalarda , iletişimlerde temel sorunlar , farklılıklar ortaya çıkmıştır . Özellikle kelimelerde meydana gelen değişikler Türk topluluklar arasında iletişim kopukluğuna sebep olmuş ve Türk boyları birbirini anlayamaz hâle gelmiş . Fakat doğru iletişimin kurulması hayati öneme sahiptir . Bunun en etkili yolu lehçeler arasındaki benzerlikleri ve farklılıkları bilmekten ve böylece ortak bir iletişim dili kurmaktan geçmektedir . Yalancı eşdeğerlik de bunun bir parçası sayılır .
Araştırmalara göre , lehçeler arasındaki yalancı eşdeğerlikler çok sayıda bulunmaktadır .
Çoğu sözcükler anlamlarının tarihsel süreç içerisinde farklı nedenlerden dolayı başkalaştığı görülmektedir . Kültürel , coğrafi ve siyasi nedenler , bir dilin farklı lehçelerinde asıl anlamdan uzaklaşmasına , yeni anlam oluşturmasına sebep olabilmektedir . Bu çalışmada sadece bitkilerle ilgili yalancı eşdeğerlik gösteren sözcükler tespit edilmiştir ve çalışma kapsamı iki sözlük ile ( TDK Türkçe Sözcük ve Kazak Türkçesi-Türkiye Türkçesi Sözlüğü ) sınırlı tutulmuştur .
Aynı dilden doğduğu varsayılan yazı dillerindeki bu tür sözcüklerin ortaya çıkarılması Türk yazı dilini gelişimi , edebî kabiliyetinin öne çıkması ve Türk sözcükçülüğünün gelişiminde yararlı olacaktır . Yalancı eşdeğerliklerle ilgili bilimsel çalışmalar Türkçenin söz varlığının kaynakları üzerine fikir yürütmemize imkân sağlayacaktır . Bunun için yalancı eşdeğerliklerle ilgili çalışmalara ağırlık verilmelidir . Türk dünyasının birliği ve dirliği sağlaması için ilk önce Türk topluluklarının her türlü alanda iletişimi artırması gerekmektedir . İletişimde en önemli noktalardan biri ise , insanların birbirini doğru anlayabilmesidir . Yanlış anlamaya sebep olan yalancı eşdeğerlikler eserlerin aktarılması ve Türkiye Türkçesinin veya Türk lehçelerinin öğretimi / öğrenimi konusunda büyük sıkıntı yaratmaktadır . Yalancı eşdeğerlikler üzerinde yapılacak çalışmalar dilimizin , tarihimizin ve kültürümüzün aydınlatılmasına hizmet edecektir . Bu çalışmada elde edilen sonuçların ileride bu konuda yapılacak çalışmalara katkı sağlayacağı düşünülmektedir . Kisaltmalar : TDK / TS : Türk Dil Kurumu / Türkçe Sözlük KZ-TR S : Kazak Türkçesi-Türkiye Türkçesi Sözlüğü
Kaynaklar : 1 . RESULOV , Asker ( 1995 ) “ Akraba Diller ve Yalancı Eşdeğerler Sorunu ”, Türk Dili içinde , Sayı : 524 , s . 916-924 . 2 . CRYSTAL , David ( 2010 ) Cambridge Dil Ansiklopedisi , 2 . Baskı , Çevirenler : Kurul , Bursa : Uludağ Üniversitesi Yayınları . 3 . ÖZKAN , Fatma ( 1999 ), “ Bugünkü Türk Lehçelerindeki İletişimi Zorlaştıran Kelimeler ”, 3 . Uluslararası Türk Dili Kurultayı ,
Ankara , s . 883-889 . 4 . UĞURLU , Mustafa ( 2004 ), '' Türk Lehçeleri Arasında Kelime Eş Değerliği '', Bilig 29 , Ankara . 5 . AKBABA , Dilek Ergönenç ( 2007 ), “ Nogay Türkçesi ve Türkiye Türkçesi Arasındaki Yalancı Eş Değerler ”, Bilig içinde , Yaz 2007 , sayı : 42 : 151-176 . 6 . GÜNAY , V . Doğan ( 2007 ), Sözcükbilime Giriş , İstanbul : Multilingual Yayınları . 7 . UĞURLU , Mustafa ( 2000 ), '' Türk Lehçeleri Arasında Aktarma Meseleleri ve ' Abay Yolu ' Romanı '', Bilig 15 , Ankara . 8 . BAYNİYAZOV Ayabek , BAYNİYAZOVA Canar ( 2007 ), Qazakşa - Türikşe Sözdik , Almatı . 9 . KENAN , Koç , BAYNİYAZOV Ayabek , BAŞKAPAN Vehbi ( 2003 ), Kazak Türkçesi Türkiye Türkçesi Sözlüğü , Ankara , Akçağ Yayınları . 10 . Türkçe Sözlük ( 2011 ), Türk Dil Kurumu Yayınları .
34