Ïñèõîëîãèÿ
¹ 8-9 ( 8 ) 2015
Мақала студенттердің құндылықты бағыт-бағдарларын зерттеуге арналған . Автор студенттер өміріндегі негізгі құндылықтар мен мотивацияны анықтауға тырысады , ұйымдастырылған оқыту үрдісін жастарды тұлға ретінде қалыптастыратын бірден бір фактор ретінде айқындайды .
В статье проведено изучение системы ценностей студентов , выявлены доминирующие ценности и мотивации , сделан анализ внутриличностных конфликтов . Автор позиционирует организованный образовательный процесс , как наиболее благоприятный фактор для личностного развития молодого человека .
ҚАЙНИКЕН СЕРІКҚЫЗЫ
Қазақ инновациялық гуманитарлық-заң университетінің магистранты
In this article research of value system of students is conducted , the dominant values and motivation are educed , the analysis of intrapersonal conflicts are made . The author presents organized educational process , as the most favorable factor for the personal development of the young man .
ЖОҒАРЫ ОҚУ ОРЫНДАРЫНДА СТУДЕНТТЕРДІҢ ҚҰНДЫЛЫҚ ҚАБІЛЕТТЕРІН БЕЙІМДЕЛУШІЛІК АРҚЫЛЫ ҚАЛЫПТАСТЫРУ
Табиғатта жерден жұлынып алып , құнарсыз құмға тастаған өсімдіктердің өмір сүруі мүмкін емес екені сияқты , адамның да қоғамнан тыс болуы мүмкін емес .
А . Н . Толстой
Студент - қандай да бір жеке тұлға . Ой-санасы дамыған , ел болашағының тізгінін ұстауы үшін өз алдына бір мамандық иесі боламын деп үлкен мақсат қойған индивид , яғни өз ұстанымын анықтаған , алдына қойған айқын мақсаты бар адам . Ал , осындай тұлғаның жаңа ортаға бейімделушілігі психология және педагогика ғылымдарының ежелгі тарихынан келе жатқан мәселе болғанымен де өзінің өзектілігін қазіргі күнге дейін жоғалтпаған кең ауқымды тақырыптардың бірі . Осы тақырып төңірегінде студент жастардың бейімделушілік арқылы құндылық қабілеттерін дамыту қалай жүзеге асатыны бізге беймәлім . Ол үшін " бейімделу " сөзінің төңірегінде ой қозғап көрейік ." Бейімделу " сөзінің астарында " тұлғаның орта арасында қарамақайшылықсыз , әр қилы талаптарына бейімделу деп жазылған . Көбіне ғалымдар " бейімделу " түсінігін жеке тұлғаның қоршаған жерінде және табиғи ортасында реакцияларын белгілеу үшін қолданады . Оқушылардың оқу бағдарламасына үйрену кезеңінде , ғалымдар бейімделудің көптеген түрлерін қарастыруды ұсынады . Негізінен бейімделуді қоршаған ортасына сай 5 түрге бөледі : әлеуметтік , әлеуметтік-психологиялық , психологиялық , іскерлік , педагогикалық . Жоғары оқу орнында студенттердің бейімделуінің сәтті болуынан студенттің мамандануы жақсы қалыптасады және қоғамдық ортада дамуы жүзеге асады . Бірінші курстардың оқу орнына бейімделу үрдісіне орай жүргізілген көптеген зерттеулер келесідей негізгі қиындықтарға жіктеледі екен : кешегі мектептің ұжымындағы оқушылардың оның өзара көмегі мен моральдік қалауының кетуімен байланысты жағымсыз күйзелістер ; кәсіпті таңдаудағы мотивацияның белгісіздігі , оған жеткіліксіз психологиялық даярлық , мінез-құлық пен іс-әрекетті психологиялық өзіндік реттей алмаушылық , оның күнделікті бақылауға ашылуын педагогтардың талап етуі , жаңа жағдайда еңбек пен демалыстың оптималды тәртібін қарастырып іздеу жұмыс пен өзіндік қызметті реттеу , әсіресе үй жағдайынан жатақханаға ауысу кезінде , соңғысы өзіндік жұмысқа дағдының болмауы , конспекті жасай алмау , алғашқы еңбек көздерімен , сөздіктермен , анықтама сілтемелермен жұмыс жасай алмаушылық . Барлық осы қиыншылықтар өзінің шығуына байланысты әр түрлі .
Оның кейбіреулері объективті құрыла алмайтын , енді біреулері субъективті сипатта және де әлсіз даярлықпен , мектеп және жанұя тәрбиесіндегі ақаулармен байланысты .
Қалалық және ауылдық қоғамның арасындағы ерекшеліктер әрқашан байқалады . Ауылдан қалаға келген студент жаңа ортаға келгенде бөтен қаланың өзіндік ережелерімен , құндылықтарымен , талаптарымен танысып , жаңа қоғаммен қарым-қатынасқа түсу олардың көзқарасына , дүниетанымына , бейімделуіне әсер етеді және де ауылдан қалаға оқуға келген студенттердің бірінші курста психологиялық өзгерістер байқалады . Бейімделу кезеңінде жаңа қоғам олардың жүйке жүйесіне , мінез-құлқына әсерін тигізеді . Сондықтан да мұндай жағдайда студент бірінші курсқа келгенде жаңа ортада жаңа ақпараттарды қабылдауы мен қоғаммен қарым-қатынасқа түсуі төмен көрсеткішті көрсетуі мүмкін .
Студенттің білімді меңгеруі мен білім алуға деген қызығушылығы және оның үлгерімінің жоғары дәрежеде болуына оның жаңа қоғамдық ортадағы студенттермен , оқытушылармен , жоғары оқу орнының әкімшілігімен өзара қарым-қатынасының жақсы болуы үлкен әсер етеді . Сондықтан оқытушылар құрамының студенттермен жұмыс жасау жағдайы олардың бейімделуіне үлкен әсерін тигізеді . Студенттің ғылыми жұмыспен айналысуы , мәдени шараларға белсене араласуы , қоғамдық бірлестіктердің мүшесі болуы , қазіргі күні белең алған ең ізгі шара . Студенттердің өзін-өзі басқаруының бір мүшесі болуы , міне , осының барлығы студенттің тек жеке басы үшін ғана емес , алғашында өзінің оқу орны үшін , кейін елі үшін атқарар ісінің бастамасы болып есептелінеді . Яғни , шығармашылық шырқау шегінің нәтижесіне жетуге осы кезден қамдана бастайды . Бойындағы қабілетін дарытады . Оның барлығына ықпал ететін тылсым күш иесі бұл оқытушылар болмақ . Егер ғылыми іспен айналысатын болса , ғылыми жетекшісі , шығарма жазатын болса , тіл байлығы мықты , сөзге шебер ұстаз керек , өнер саласында жүрер болса , биші , жезтаңдай әнші дегендей әр саланың бабына сай бапкері студенттердің шығармашылықпен айналысуына ықпал жасайды . Нәтижесінде студент оқу бітіргеннен кейін келелі мол келешектің тізгінін ұстайтын , бостандыққа
23