¹ 7( 7) 2015
Ïåäàãîãèêà
Мақала бастауыш мектепте пәнаралық байланысты жүзеге асыру мәселелеріне арналған. Автор педагог ғалымдардың бұл бағыттағы жұмыстарына талдау жасай отырып, бастауыш сынып оқушыларын оқытуда пәнаралық байланыстарды жүзеге асыруға қатысты өз пікірін білдіреді.
АХМАДИЕВА АРДАК СЕРИККАЗЫЕВНА
Семей қаласының № 47 жалпы орта мектебінің бастауыш сынып пәні мұғалімі
Статья посвящена вопросам реализации межпредметных связей в начальной школе. Автор анализирует исследования ученых педагогов в этом направлении, а также представляет свое видение реализации межпредметных взаимосвязей в обучении детей младшего школьного возраста.
This article is devoted to the issues of realization of intersubject communications at elementary school. The author analyzes researches of scientific educators in that direction, and represents the vision of realization of intersubject communications in primary school-aged children teaching.
БАСТАУЫШ СЫНЫПТА ОҚЫТУДА ПӘНАРАЛЫҚ БАЙЛАНЫСТЫ ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ ЖОЛДАРЫ
Бастауыш білім берудің мемлекеттік стандартында үзіксіз білім беру жүйесіндегі басқа буындармен тек сабақтас болумен ғана емес, ең алдымен оқушы тұлғасын қалыптастырудың құнды негізі екендігі анықталған. Осы бағытта пәнаралық байланыс бастауыш сатыда жекелеген пәндер ең алдымен оқушыда мәдениеттің базистік қырларын қалыптастыруда, оның жеке бас тұлғасын тәрбиелеуге қызмет еткендіктен білім мазмұнының инегративті, біртұтастығын қамтамассыз етудің маңызы зор. Бастауыш мектепте пәнаралық байланыс бірқатар педагогикалық ұйымдастыру мәселелерін шешуді қамтамасыз етеді. Пәнаралық байланыстың философиялық негізіне дүниеде барлық заттың, құбылыстардың бірімен-бірінің өзара байланыстылығы туралы тұжымдалған дүние туралы білімдер де біріменбірі байланыста болады. Оқушының өз болмысын тануға көмектесіп, қабілетін ояту, жаңа рухани күш беру, білімнің ең маңызды мақсаты болып табылады. Сондықтан әрбір мұғалім жеке деректерді нақтылы жағдайларды, оқиғаларды түсіндірумен шектелмей пәнаралық байланыс негізінде білім беруді көздеуді жолға қою қажет.
Пәнаралық байланыс педагогика ғылымында философиялық, психологиялық, дидактикалық және әдіснамалық жағынан қарастырылатын күрделі комплексті сала. Педагогикалық сөздікте- жалпы ғылымдар жүйесінің негізінде дидактикалық мақсаттардан туындайтын оқу бағдарламаларының өзара шартты байланыстар пәнаралық байланыс- деп аталған.
Жалпы білім беретін мектеп пән мұғалімдерінің пәнаралық білімдер мен іскерліктерді игеруі- оқу үрдісін пәнаралық байланыс негізінде ұйымдастыру үшін алғы шарт.
Пәнаралық байланыс негізінде оқушылардың икемділік пен дағылары анағұрлым күшті дамитындығын педагог-ғалымдар дәлелдеген. Оқу үрдісі нәтижесіндегі игерілген икемділік пен дағды оқушының алған білімінің қаншалықты берік екендігінің белгісі болып табылады. Оқу пәндерінің ерекшеліктеріне қарай оқушыларда түрлі икемділік пен дағды пайда болады. Профессор Т. Сабыров оларды бірнеше топқа бөледі. 1. Интелектік пен дағды( оқу, жазу, есептеу, кітаппен жұмыс істеу, т. б.);
2. Еңбекке икемділік пен дағды( сызба, оқи білу, еңбек құралдарымен жұмыс істей білу, т. б.); 3. Спорттық икемділік пен дағды; 4. Өнерге деген икемділік пен дағдылар, т. б.
Оқу үрдісінің барысында оқушылар танымдық, тәжірибелік мақсатты-бағдарлы іс-әрекеттермен шұғылданады. Осы іс-әрекеттердің нәтижесінде оқушыда пәнаралық байланыс іскерлігі қалыптасады. А. Бейсенбаева " Пәнаралық іскерлік ұғымын былай тұжырымдайды: " Пәнаралық іскерлік оқушылардың бір пәннен меңгерген білім, іскерлік, ептілік, дағдыларын екінші пәндерді меңгеруде пайдалана, қолдана білу қабілетін анықтайды ". Бұл пәнаралық іскерлік бастауыш сынып оқушыларында орта және жоғарғы сынып оқушыларымен салыстырғанда өзінше қалыптасып дамиды. Яғни, пәнаралық іскерлік бастауыш сынып оқушыларының жас ерекшеліктеріне сәйкес және олардың өзіндік даму сипатына орай жасалынады.
Пәнаралық байланыстың құрылымын іске асыру барысында педагогика ғылымындағы көптеген қозғаушы факторларды ескеру керек. Оқыту үрдісінде пәнаралық байланысты іске асырудың құрылымдық белгілері мынадай:- пәнаралық байланысты анықтау мақсаты;- өзара байланысқа түсетін оқу пәндерін саралап, іріктеп алу;
- байланыс бөлігі болған оқу пәндерінің әрқайсысының ерекшелігі;- пәнаралық байланыстарды жүзеге асыру жолдары. Сабақ беруде пәнаралық байланысқа мән бермеу оқу пәндері материалдарының бірін-бірі қайталауға, оқушылардың көптеген ұғымдар мен заңдылықтарды тар шеңберде түсінулеріне әкеп соғады. Білім мазмұнын меңгеру, пәнаралық байланысты ескермейінше мүмкін емес. Өйткені ол- өзара жақын пәндердің бағдарламасындағы оқу материалын үйлестірудің және іріктеудің маңызды көрсеткіштердің бірі. Бастауыш мектеп оқушыларына бейнелеу өнері пәнін оқытуда ана тілінің алатын орны ерекше. Себебі, оқушыларда өнер туралы білімдерді, сұлулықты таныпбілу ептіліктері мен адғдыларын қалыптастыру нақты тіл, сөз арқылы әңгімелеу, түсіндіру әдістері көмегімен, әрі көрнекілік пен тәжірибелік әдіс-тәсілдерді қолдану нәтижесінде іске асырылады. Сондықтан бастауыш мектеп мұғалімдері бейнелеу өнері сабақтарында мейлінше әдеби тілде әрі әсем сөйлеуі қажет.
Қазақ пеадгогы Жұмабаев Мағжан өзінің " Педагогика " деген еңбегінде балаларда сұлулық сезімдерді қалыптастыру жөнінде былай жазады: " Баланың маңайында сөйленетін сөздер әдепті, сұлу болуға тиісті. Баланы сұлу искусствомен терең таныстыру керек, бала неше түрлі сұлу үндерді естісін, неше түрлі сұлу түрлерді,
40