¹ 6 ( 6 ) 2015
қазынамыздың молығуы тікелей өзіміздің қолымыздағы іс . Абай тілін еркін меңгерген орыс халқынан таңдап , талғап , әсіресе екі ақынды аударғаң олар Александр Пушкин және Михаил Лермонтов . Абайдың талғампаздығына таң-тамаша қаласың . Орыс елімен , оның мәдениетімен мәңгілік қалатын , ешқандай өзге құндылық өлшемдеріне түспейтін екі генийді Абай бұлжытпай таныған және қазақ халқына таныстыру мақсатында , олардың шығармаларын қазақтіліне аударған .
Абай орыс ақыны Александр Пушкиннің өлеңмен жазылған " Евгений Онегин " деген романын толық аудармағаң одан үзінділер тәржімалағак Абай : " Онегиннің сипаты ," " Татьянаның Онегинге жазған хаты ," " Онегиннің Татъянаға жауабы ," " Онегин сөзі ," " Онегиннің Татьянаға жазған хаты ," " Татьянаның сөзі ," " Ленскийдің сөзінен " және " Онегиннің өлердегі сөзі " - деп жеке-жеке сегіз шығарма етіп аударған . Неге Абай романды қазақ тіліне толық аудармаған , әрине оның себебін дөп басып айту қиың бірақ мен ойлаймың егер " Евгений Онегинді " толық аударса , оны қазақ оқырмандары қабылдамас еді , сірә , Абай соны түсінген , Қазақ оқырмандары махаббат , ғашықтық тақырыбына " Ләйлі Мәжнүннен " бастап өңкей классикалық ғажап туындылармен сусындап келе жатқан қауым , сондықтан болар Онегиннің Татьянаға шалажансар сезімін қалайша қабылдамақ . Әрине , қабылдай алмайды . Шығыстық дәстүрде ғашықтар құрбандыққа дейін барулары керек , айталық Қозы Көрпеш-Баян сұлу сияқты . Осыны түсінген Абай " Евгений Онегиннен " үзінділерді таңдап алып аударып , олардың өзін қазақы ұғымдармен сөйлетіп қойғаң ол " Татьяна сөзін " " Тәңірі қосқан жар едің сен ", деп бастайды . Ұлы ақын , ағартушы Абай музыкалық саласында да
Ïåäàãîãèêà
айта қалғандай мұра қалдырды . Өзінің асыл өлеңдерін , қара сөздерін қағазға түсіріп , кейінгі ұрпаққа жазып қалдырса , музыкалық жөнінде оның мұндай мүмкіншілігі болмады . Өйткені , Абай өмір сүрген көзеңде қазақта музыканың жазба мәдениеті жоқ еді , халықтық музыка ауыз дәстүрлік қалыпта еді . Сондықтан Абай әндері де қазақтың басқа халықтық ән-күйлері сияқты , ауызданауызға , заманнан заманға ауыса отырып жетті . Музыка саласында жазба мәдениеттің болмауына қарамастан , Абай әндерінің бізге толық жеткен себебі - олардың халықтың жүрегінде сақталуға сапасы сай келетін шығармалар болғандығында , халық санасынан өшпес орын алғандығында . Сөзімді қорыта келгенде Абайдың күллі шығармасы мен дүниетанымының өн бойында өрнектің арқауындай болып жарыса жүріп отыратын басты идея - бұл халыққа білім беру . Абай жұрт алдына білімін салғанда , басқалар малын салған … " Білімнен мал болушы ма еді ? -деп Абай жұрттың онысына таласқан ", - деп жазуы оның осы білімді адамшылық қасиеттің басы деп , сол жолға бүкіл өмірін сарп қылғандығын танудың дәлелі . Ақынның білімді елге кеңінен таратып , надандықпен рухани тозғандықпен күресуі оның әлеуметтік бағасы болғаны сөзсіз , бірақ , біздің ойымызша , ұлы ойшылдың тек қана ағарту ісінің шеңберімен шектелмегендігі хақ . Өйткені , ол ең алдымен , тек қана ағартушы емес , бірнеше ғасыр бойы туған халқының дүниеге келтірген жан сүйсіндірер жақсы қасиеттерін , менталитетін , рухани болмысын , руханилықты бойына жинақтай отырып , соны ел мен жер бірлігі , тіл , казак , кең байтақ территория тұтастығы үшін пайдаланған әлемдік деңгейдегі іргелі ой иесі , ұлы философ болатын .
Біздер , оқытушылар , осы ұлы Абайдың мұрасын үнемі есімізде сақтап , жас ұрпақты тәрбиелеудеміз . Абайдың мұрасы - мәңгілік !
ӘДЕБИЕТТЕР Абай Құнанбайұлы . 2 томдық шығармалар жинағы . Алматы , 2008
62