Ïåäàãîãèêà
Оқушылардың танымдық әрекеттерінің түрлері болса бірқатар психологтар мен педагогтар Л . С . Выготский , Б . Г . Ананьев , Ю . К . Бабанский , Л . В . Занков , В . В . Давыдов , Н . Ф . Талызина , М . И . Махмутов және т . б . еңбектерінде жүйелі түрде зерттеліп , талданған .
Қазақ тілін оқыту мәселесі ең алдымен психология ғылымы жетістіктеріне сүйенеді . Бұл ойымызға педагогиканы жан сырының заңдылықтарын зерттейтін психологиясымен астарлата байланыстырған ғалым М . Жұмабаев пікірі дәлел . Ол өзінің " Педагогика " кітабында педагогика психологиясыз , яғни шәкірттердің жан-жүйесі ( зейін , ес , қиял , ойлау , сөйлеу т . б .) ерекшеліктерін ескермейінше , оқытып тәрбиелеуде дәрменсіз екенін ескерткен болатын . Ғалымның адамды оқытып тәрбиелеу үшін оны жан-жақты терең зерттеу қажеттігі жайындағы бұл ойы бүгінгі әдістеме ілімі талабымен үйлесіп жатыр .
Таным-адамдардың шығармашылық қызметінің қоғамдық-тарихи үдерісі . Сол үдеріс барысында адамдарда ілім қалыптасады . Ал білім болса , адамда іс-әрекеттердің мақсаты мен уәжін қалыптастырады . Таным теориясы танымды осылай анықтайды . Негізінде , танымның қасиетін танудың бірден-бір жолы-адамның тұтас іс-әрекетінің танымдық процесс ретінде қарастырылуы . Әдістемеде негіз ретінде алынатын бір тұжырым-адамның барлық танымдық іс-әрекетінің өзара байланысты екендігі және оқу-танымдық қызметті осы бағытта ұйымдастыру [ 2 , 25 ]. Таным дегеніміз-өмір шындығын жай селқос аңғарып
¹ 6 ( 13 ) 2016
қана қою емес , оны қызу түрде , мақсатқа сай бейнелеу болып табылады . Диалектикалық материализм адам танымының , оның ойлау қабілеттерінің қоғамдық дамуының жемісі , қоғамдық даму адамның айналадағы дүниені пәрменді түрде өзгертуінің нәтижесі деп біледі .
Ерте заманнан-ақ адам өзін қоршаған дүниенің заңдылықтарын және өзін-өзі , өзінің табиғатқа және басқа адамдарға қатынасын танып-білуге тырысты . Оқу процесі мұғалімнің басшылығымен оқушылардың таным процесіне ( жады , зейін , ойлау , қабылдау , т . б . процестерге ) негізделіп жүргізілсе нәтижелі болады . " Оқыту-таным процесі , өйткені онда ілгері қарай қозғалыс болады , оқушы білмеуден білуге қарай жүріп отырады .( Т . Сабиров )
Мектепте жүргізілетін оқыту үрдісінде оқушы мұғалімнің басшылығымен ғылыми түсініктерді ұғынып , ұғынып , оқулық көлеміндегі мағлұматтарды ғана меңгереді . Оның деңгейі әр оқушының даму ерекшеліктеріне , танымдық қабілетіне байланысты болады . Бірақ сол түсініктерді меңгерту арқылы оқушының ойы , таным түсінігі қалыптасады және дүниеге көзқарасы , сана-сезімі дамиды [ 13,4 ].
Таным , дүниетаным-көп қырлы құбылыс . Оқушының білімді , талапшыл , белсенді болуы оның дүниетанымының белгілі бір деңгейге көтерілгенін байқатады , сондықтан оқу үдерісін ұйымдастыруда танымдық белсенділіктерін арттыру өте маңызды . Сондықтан оқушыны жеке тұлға деп қабылдай отырып , оның дамуына әсер ету-әрбір ұстаздың келелі міндеті .
ӘДЕБИЕТТЕР .
1 . Қазақстан Республикасының " Білім туралы Заңы ". - Алматы , 2010 2 . Құрман Н . Ж . Қазақ тілін оқытудың әдіснамалық негіздері : монография . -Астана : Тіл Комитеті , Ш . Шаяхметов атындағы Тілдерді дамытудың республикалық үйлестіру-әдістемелік орталығы , 2008 . -160 б . 3 . Кант И . Основы метафизики нравственности . Собр . соч . в 6-ти т . Т . 4 . Ч . 1 / И . Кант . -М .: Мысль , 1965 . - С . 219- 310 . 4 . Орынбеков М . С . Ежелгі қазақтың дүниетанымы . -Алматы : Ғылым , 1996 . - 240 б . 5 . Аймағамбетова Қ . А . Бастауыш сыныптарда дүниетануды оқытудың ғылыми - әдістемелік негіздері : пед . ғыл . докт . автореф . - Алматы , 1998 . -41 б . 6 . Оразбекова К . Жеке тұлға ұлттық тәрбиесінің ғылыми-педагогикалық негіздері . пед . ғыл . докт . автореф . - Алматы , 2001 . - 45 б . 7 . Қоянбаев Ж . Б . Педагогика . -Алматы : Рауан , 1992 , -239 б . 8 . 6 . http :// repository . enu . kz / handle / 123456789 / 480 9 . Мұсаева С . А ., Бегалиев Т . Б . Жас ерекшелік педагогикасы : оқулық . -Астана : Фолиант , 2006 . -472 б . 10 . Рахметова Р . С . Қазақ тілі синтаксисі : коммуникативтік-танымдық аспект : ғылыми монография . -Алматы : Абай атындағы ҚазҰПУ , " Ұлағат " баспасы , 2014 . -264 б . 11 . 3 . Зағыпаров Қ . Ф . Философия , ІІ бөлім . Онтология . Гносеология . Әлеуметтік философия : оқу құралы . - Павлодар : ПМПИ , 2009 . -144 б . 12 . Бап-Баба С . Б . Жантану негіздері ( жалпы психология ): жоғары оқу орындары студенттеріне арналған дәрісбаяндар жинағы . -Алматы : Дәнекер , 2001 . - 315 б . 13 . Есмағанбетова Ш . Оқушылардың танымдық іс-әрекетін қалыптастыру : оқу-әдістемелік құрал . -Алматы : Ғылым , 2002 . -92 б .
35