¹ 5 ( 12 ) 2016 Yñòàçäàðäûí ïåäàãîãèêàëûê òýæ ³ ðèáåñ ³ íåí
КЫДЫРМАНОВА КУЛПАН СЕЙТКАЗИНОВНА
НҰРҒАЗЫҚЫЗЫ АЙГЕРІМ
"№ 3 Жалпы орта білім беретін мектеп кешені " КММ тәрбиешілері
Мақала балалардың сөйлеу қабілетін және қарымқатынасқа түсу дағдыларын дамыту мәселелеріне арналған . Мақала орта мектеп ұстаздарына , әдіскерлерге , мұғалімдерге , студенттер мен магистранттарға арналады .
Данная статья посвящена вопросам коррекции речи и развития речевой и коммуникативной деятельности у детей . Статья будет интересна учителям , методистам , а также студентам и магистрантам педагогических специальностей .
This article is devoted to questions of speech ' s correction and development of speech and communicative activities of children . The article will be of interest to teachers , instructors , students and undergraduates of pedagogical specialties .
ОЙЫН АРҚЫЛЫ БАЛАНЫҢ ТІЛІН ДАМЫТУ
Балабақшадағы тәрбиелеу - оқыту жұмысында балалардың тілін дамыту , сөздік қорларын дамыту , ауызша сөйлеуге үйрете отырып , үйренген сөздерін күнделікті өмірде еркін қолдану , әрі оны күнделікті іс-әрекет кезіндегі тілдік қарымқатынаста қолдана білуге жаттықтыру ісіне ерекше мән берілген . Мектеп жасына дейінгі кезеңдегі балалармен сөздік жұмысын жүргізу ісі-тіл дамытудың негізгі бір міндеттері болып есептелінеді . Балалармен сөздік жұмысын жүргізе отырып , оларды қоршаған заттармен таныстырып , атын атай білуге , сапасын , түрі , түсі және пішінін ажырата білуге , өмірдегі , қоршаған ортадағы түрлі құбылыстар , түсініктерін дамыта отырып , белсенді түрде тілдік қарымқатынас жасай білуге үйренеді . Мектеп жасына дейінгі балалардың сөздік қорларын дамыту ісінде тәрбиешінің : - Балалардың сөздік қорларын дамыту ; - Жаңа сөздерін меңгерту ; - Үйренген сөздерін тиянақтап , аңықтау . Аталған міндеттерді тәрбиеші үнемі сөздік жұмысын жүргізуде басшылыққа алып отыруы тиіс . Ойын арқылы бала айналасындағы нәрседен өзіне қызықтысына ықыласы ауып , таңдап алады . Баланың бір ерекше қасиеті сөйлеуден еш жалықпайды . Ойын бала тілінің дамуына ықпалын тигізіп , таным белсенділігінің дамуына жол ашады . Қай бала болмасын ойынмен өседі , өйткені бала табиғатының өзі тек ойынмен жол ашады . Ойын балалардың дүние тану жолы , олар ойынмен өмір сүріп , бәрін өзгерте алады . Ол өзін еркін ұстайды . Сөздік қорды дамыту ісін ұйымдастыру жұмысында ойын сабағы ең негізгі орын алады . Тәрбиеші бақылау , заттарды қарау , сурет қарау , жұмбақ шешу және құрастыру , саяхат , ойын сабақтарын барысында балалардың сөздік қорларын дамытады . Ойын ұйымдастыруда тәрбиеші өзі жетекші бола отырып , балаларды ойнай білуге , ойын ережесін сақтауға , әрі оларды ойната отырып , ойлануға бағыттайды , заттың атын немесе қасиетін есінде сақтап қалуға жол ашады , ойынға қызықтыра отырып зейінін , қиялын дамытады . Сонымен қатар ойын барысында бала үлкендермен , өз құрбыларымен қарым-қатынас жасайды . Бала өз жетістігіне қуанады . Соңдықтан да ойын-тапсырмаларды таңдауда және іріктеуде балалардың жас және жеке ерекшілігін ескерген жөн . Тәрбиеші балалармен ойынды заттармен , үстел үсті және сөздік ойын түрі өткізуге болады . Саусақ ойыны-саусақтардың көмегімен қандай да болмасын ертегіні немесе өлең-тақпақ шумағын сахналау болып табылады . Ал енді , қазақтың ұлттық ойындарының ішінде " қуырмаш " тәрізді жас сәбилерге арналған ойында бар . Балалар осындай саусақ ойының ойнай отырып , өлең шумағын қызыға айтады . Ересек топтағы балалар үшін ұсақ моториканы дамыту және қолдың икемділігін арттыруға арналған жаттығулар мектепке дайындықтың жазу сызуға үйренудің маңыздысы болып саналады . Зеректілікті , ептілікті және икемділікті қажет ететін ойындар : айгөлек , атқұма , көкпар , көрші , орын тап , санамақ , сұрақ жауап , тасымалдау , тең көтеру , ұшты-ұшты , үй үстіндегі кім қай ағаштың жапырағы , салыстыр да атын ата , қайсысы көп қайсысы аз , бірдей ойыншықтарды тап .
Тіл дамыту , сауат ашу сабақтарында да рольдік , сюжеттік ойындарды қолдануға болады . Рольдік ойындар мектепке дейінгі балалардың өмірінде елеулі орын алады . Мысалы " Дүкен " ойының ойнағанда балалар сатушы мен сатып алушы әрекеттеріне електейді . Отбасы ойындары арқылы айналадағы өмірді бақылауға , күнделікті өз өмірлерінен алған білімдерін ойын сюжетіне пайдалануға төселдіруге болады ".
Ойын арқылы балалардың сөздік қоры дамып , ауызша сөйлеу машығын игереді , таным белсенділіктері қалыптаса түсіп , ақыл ойы өсіп жетіледі , әрі адамгершілік қасиеттерді бойына сіңіреді .
ӘДЕБИЕТТЕР .
1 . " Бала мен балабақша " 2011 , № 1 , 5 2 . Дукенбаева Г . Данашев А . " Балабақшада оқу-тәрбие ұйымдастыру ", Алматы 1991 3 . " Бүлдіршіндерге арналған тілашар " ( Методикалық нұсқау ) , 2001
86