ÁIËIÌ ÁÅÐÓ ÌÝÑÅËÅËÅÐI
- тұлғаны дамыту идеясы . Кеңес мектебі білім беруге баса назар аударып , іскерлікке аз көңіл бөліп , оқыту мен тәрбиенің негізгі мақсаты оқушыларды дамыту екендігін ұмытып отырған . Ынтымақтастық педагогикасы ақыл-ойды , т . б дамытады . Атқарушылық , шығармашылық қабілет . Балалардың ақыл-қабілетінің дамуын зерттеген Б . Никитин , оны атқарушы , және баланың өздігін тез дамытатын , оның ең негізгі қасиеттерін шығармашылық деп бөледі . Бала дамуының жаңын аймағы - үлкендердің көмегі арқылы баланың атқараалатын істері . Көрнекті кеңес психологы Л . Выготский оқыту мен дамудың байланысын зерттеп , баланы дамыту үшін оған күрделі тапсырмалар беруді ұсынды . В . Шаталов ережелері оқылмаған тақырыптар бойынша оқушыларға есеп шығартады
Бал аның бір күнінің екінші ж арты сы о ның икемділігін , қызығушылығын дамытуға арналады , бұл міндетті ор ындауға ерес ектердің уақыты жетпейтіндіктен , балаға негізінен сабақта білім беріліп , қал ған уақы тта баланың өзі қызы ғаты н іс пен айналысуына жағдай жасаған жөн . Жаңашылдар баланы өзін-өзі құрметтеуге оқу-тәрбие жүмысының барлық кезеңдерінде үйретеді . Өзін-өзі реттеу баланың өзінің іс-әрекеті арқылы жүреді . В . Шаталов үйге тапсырма бермейді , оқушылар оған бөлінген уақытты өздері үшін пайдаланып , тапсырманы тынығып алған соң орындайды . И . Волков үй тапсырмаларын оқушыларға таңдатады . Ш . Амонашвилидің тәрбиеленушілері үй жұмысын өз қалауымен алады . Ш . А . Амонашвили 6 жасар балаға тәрбие және білім берудің мазмұнын , принциптерін , тиімді әдістерін ғылыми негіздеп , оны мектеп тәжірибесі арқылы дәлелдеді . Бастауыш сынып оқушыларын жан-жақты тәрбиелеуде гуманитарландыру идеясын жүзеге асырды . Ұраны : " Тәрбие процесінің барлық салаларында әр баланың жеке басына құрметпен қарау ". Шалва Александрович мектеп есігін жаңа ашқан , әлі буыны бекіп үлгермеген 6 жастағы балалардың тауын жығып , талабын қайтармас үшін оларға баға қоймайды . Балалардың еңбегін олардың тындырған істерінің нақты нәтижелерімен бағалайды . Оның оқушыларының дәптерден жасаған қолжазба кітаптары бар . Оған балалар өздерінің алғашқы әңгімелерін жазады , өздерінің салған суреттерін папкаларға жинайды . Балалар табыстарын ата-анасына көрсетіп , мақтанып , оны мектептегі көрмеге қойып , ұжымның рухын көтеріп , оқушыларға күнделікті оқу , білім , өздігінен іздену жолдарын түсіндіреді .
Мысалы : В . Амонашвили мәтіннің қатесін тапқызу әдісін қолданады , өзі қате жіберіп балаларға түзеттіреді . Диктанттың бағасын асырып , не кемітіп қою , оқушылардың өздеріне баға қойғызу тәсілдерін
¹ 5 ( 12 ) 2016
қолданады . Амонашвили балалардан өз сабағының ұнаған , ұнамағанын , жақсы етіп қалай өткізуге болатынын сұрап , олардың сұрауымен сабақ береді .
" Қайырымды адам қандай болады ?" " Сыпайы кісі қандай ?" " Біз нені оқимыз ?", " Қандай өлең жақсы ?" деген тақырыпта пікірталастар өткізеді . Суретке қарап әңгіме жазу , оқушыларға математикалық есептер құрастыртып , оны басқаларына шығарту , қиын және оңай есептерді оқушылар өздері таңдау тәсілдері қолданылады . Амонашвили сабақта балалармен ақылдасып жұмыс жасап , олардан көмек күткен сыңай танытады , " бір тақырыпты түсіне алмай жүргенін " айтып , әрбір оқушының сөзін тыңдап , оларға сұрақ беріп , қателескен болады , балалардың сұрақтарына бірден жауап бермей , білмейтінін , үйден оқып келетінін айтады . Балаларға жаттығулар құрастыртады , оған өзінің уақытының жетпейтіндігін айтады . Жаттығулар түзетіліп басқа оқушыларға беріледі , құрастырушыларға алғыстар айтылады . Үй жұмысын алғысы келетіндер ғана алады . Әр балаға толық , жан-жақты мінездеме жазып , оны ата-анасына береді . В . Ф . Шаталов ( 1929 жылы туған ) - украин педагогы . В . Ф . Шаталов тәжірибесінің бірінші ерекшелігі - оқу процесін оқушылардың іс-әрекетін , танымдық жұмыстарын кезеңдерге , бөліп , мұғалімнің қатаң түрде басқаруы . Шаталов 1-кезеңде тақырыпты жан-жақты түсіндіріп , 2-кезеңде тірек плакаттарын қолданып , қысқаша түсіндіріп , 3-кезеңде оқушыларға тірек сигналдары ( тірек плакаттарының кішірейтілген түрі ) беріліп , оларды балалар өз альбомдарына желімдеп , 4-кезеңде оқушылар оқулықпен және тірек сигналдарымен үйде жұмыс істейді . 5-кезеңде сабақ үстінде тірек сигналдарын естеріне түсіріп , дәптертеріне жазып , 6-кезеңде оқушылар мұғалімге тақырып бойынша ауызша жауаптар береді . Сонымен теориялық материалмен жұмыс 6 кезеңнен тұрды . Шаталов тәжірибесінің екінші ерекшелігі - бағдарлама нық бірбірімен байланысты немесе қарама-қарсы тақырыптарын біріктіріп оқыту .
С . Н . Лысенкова - Ресей педагогы . Әдістемесінің негізі - бастауыш сыныптардағы оқу процесінде тірек сигналдарды пайдалану , оқу материалы туралы оқушыда тұтас түсінік қалыптастырып , " оза оқытып , перспективалы жұмыс жасау ". Лысенкова оқушылардың өз бетімен жұмыс жасауына , олардың сабаққа барысында көп сөйлеуіне , өздерін-өздері оқытуына көп көңіл бөліп " кері байланыс " - деп атайды . Жалпы С . Н . Лысенкова балаларға ауызша тапсырмаларды аз орындатып , бүкіл сынып қатысатын жазбаша тапсырмаларға ерекше ден қояды . Ол оқушылардың сыныбы ілгерілеген сайын көп пікірталастар өткізгенді дұрыс деп санайды .
ӘДЕБИЕТТЕР .
1 . Жаңашыл педагогтар іс-тәжірибелері . - Алматы , 1991 . 2 . Педагогикалық ізденіс . - Алматы , 1990 . - 8-58 ; 58-100 , 147,215-беттер . 3 . Ұстазға рухани қуат керек . Р . Нұртазина туралы // Қазақстан мектебі , 1999 . № 1-2 . 8-11-бет . 4 . НұртазинаР . Б . Занимательная грамматика . - Алма-Ата , 1963,1973 . 5 . Р . Б . Нұртазина . Формы патриотического и интернационального воспитания в казахской школе . Сб . научных трудов . - М ., 1980 . 6 . Курманалина Ш . Х . Совершенствование методической подготовки будущих учителей начальных классов по обучению мптематике младших школьников : учебное пособие , Алматы : Алем , 1999 . -160 с . 7 . Курманалина Ш . Х . Функциональная модель электронной мстодической системы в колледже : Учебное пособие . - Алматы : Алем , 2000 . 8 . Курманалина Ш . Х . Методология и технология создания электронной методической системы в условиях информатизации оброзования : монография . - Алматы : Алем , 2002 . - 316 с .
37