¹ 4 ( 4 ) 2015
Тілге үйреткен кезде әрбір ұлт тілінің негізін қайталайтын , оның лексикасының , фонетикасының , граматикасы мен синтаксисінің дамуы , қалыптасу заңдылықтары болатынын есте сақтау керек . Басқа ұлт балаларын қазақ тілінде үйретуге кездесетін қиындықтар осындай тілдік заңдылықтарға байланысты . Әсіресе , қазақ тілі фонетикасына тән дыбыстарды дұрыс айтуға үйрету , балалармен сөйлесу барысында оның сөз қолдану ерекшелігіне , дыбыстарды дұрыс айтуына баса назар аударуды , аталған дыбыстарды айтуда сөйлеу мүшелерінің өзгерісін қолдану ерекшелігін көрсетіп , түсіндіру , дұрыс айтып үйренуге ойната жаттықтыру жұмысына айрықша көңіл бөлу керек . Өзге ұлт балаларының қазақ тілін түсінуі мұғалімнің кең тараған сөздерді , сөз тіркестерін күнделікті оқу-іс әрекетінде жиі қолдануына байланысты . Мысалы : " Тұрыңдар ", " Отырыңдар ", " Жақсы ", " Рахмет ", " Атың кім ?", " Мынау не ?" сөздерін балалар күнде естіп , естерінде сақтайды . Балалар бір- бірімен сәлемдесе қоштаса білуі , атыжөнін , заттарды атай білуі керек . Оқу іс-әрекетінде үйренген сөздерін сөйлем ішінде қолдана білуі керек , өздеріне бағытталған сұрақтарға еқі-үш сөзден дұрыс , толық сөйлем құрап жауап бере білуге үйрету керек . Мектепке дейінгі жастағы балалар сөз ұқсастығын жақсы қабылдайды . Осы жүйедегі жұмыс балалардың зейінін , тақпақ жолдарындағы сөз ұқсастығын , сөздерді қабылдау қабілеттерін арттырады . Оқу іс-әреккеттерінде тақпақтар , санамақтар , әндер жаттата отырып тілге деген баланың қызығушылығын арттыруға болады . Сонымен қатар ұқсас сөздерді айтқызу арқылы , балаларға жаңа сөздерді тез жаттатқызуға болады .
Балалардың қазақ тілін жақсы игеруі оқу-іс әрекеті , дайындық және оны өткізу кезінде есепке алу керек , әртүрлі факторларға байланысты :
“ Àæàð " ÿñëè-áàêøàñû ,
1 . Балалардың жас және психологиялық ерекшеліктері ; 2 . Балалармен қазақша игерілетін заттар , құбылыстар , жануарлар оларға өз тілінде белгілі болуы тиіс . 3 . Күнделікті жаңа сөздермен жинақталған сөз қорын толықтырып отыру керек .
4 . Игерілген сөздер әрбір оқу іс- әрекетінде қайталанып , күнделікті қолданып , бекітіліп отыруы қажет . Қазақ тілі мұғалімі оқу іс -әрекетін бастар алдында мынандай әдістемелік ұсынысты есінде сақтау керек : 1 . жаңа сөзді игерту заттар , ойыншық , сурет , сызба көрсету арқылы жүзеге асады ; 2 . жаңа сөз дұрыс , таза аталуы тиіс ; 3 . жаңа сөз алғашында ақырын мұғалімнің соңынан , сосын 2-3 қайтара бірге , содан кейін ғана жеке бала атай алады . Мұғалімнің үні , сезімі , әрбір сөзі баланың жаңа сөзді игеруіне әсер етеді .
Баланың мемлекеттік тілде емін-еркін қарым- қатынас жасап , игерген білімін күнделікті өмірде қолдана алуына мүмкіндік жасау мектепке дейінгі мекеменің педагогтарының шеберлігі мен біліктілігіне , атааналардың жауапкершілігіне байланысты деп санаймыз . Сөзімді қорыта келе айтарым , қазақ елі аман болса , қазақ тілі де жасай бермек . Ең бастысы , елбасымыз айтпақшы : " Қазақстанның болашағы - қазақ тілінде !" Бүгінгі күні егемен ел ретінде әлем мойындаған Қазақстанға деген қызығушылық артып , өркениеттің материалдық ғана емес , рухани құндылықтарымызды да танып-білуге деген ынта-ықыласы тереңдей түсуде . Атабабаларымыз армандаған тәуелсіздікке қол жеткізіп , айжұлдызымыз оңынан туып тұрған шақта осы рухани құндылықтарымыздың қайнар бұлағы - қазақ тілінің қадір-қасиетін өзгеден бұрын өзіміз жете түсінуіміз қажет . Қазақ тіліне деген құрмет пен ықыласты ұлттық сана биігіне көтерген жөн .
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР :
1 . Баймұратова Б . Мектеп жасына дейінгі балалардың байланыстырып сөйлеу тілін дамыту . Алматы Мектеп , 1976 . 2 . Сәтімбекова М . С . " Ойна да ойлан " Алматы . 2000 3 . Баймұратова Б . Мектепжасынадейінгібалалартіліндамыту методикасы . 2-6 жасаралығы . Алматы : Рауан , 1992 . 4 . Бақраденова А ., Баймұратова Б . Орыс тілінде жұмыс істейтін балабақшаларда қазақ тілін оқыту әдістемесі . Алматы : Рауан , 1992 .
34