¹3-4(17)2017Ïñèõîëîãèÿ
Еліміздіңәлеуметтік-экономикалықдамуыныңстратегиялықбағыттарынасәйкесбілімберужүйесіндамытаотырып,әлемдікбілімкеңістігінеықпалдастырудағынегізгібағдар-адамдықоғамныңеңмаңыздықұндылығыретіндетанып,оныңруханижандүниесініңдамуына,көзқарастарыменшығармашылықәлеуетінің,танымдықбіліктілігіменмәдениқұндылықтарыныңжоғарыдеңгейдедамуына,жекетұлғасыныңқалыптасуынажағдайжасау.Білімберусаласындағыинновациялықпроцестердіңкүрделілігіменқайшылықтарыжаңақұбылыстарменәрекеттесужәнежалпыортабілімдіізгілендірудіңсапалыкезеңіндежекетұлғаныңшығармашылыққызығушылығынқалыптасты-рудыңмәселесінөзектіетуде.Өсіпкележатқанұрпақтыңқоғамдағыөміргедайындығыменайналысатынмектептегіпсихологиялыққызметсізнәтижеліжұмысістейалмайды.Ортажәнеарнаулыортамектептер-бұлболашақпотенциал,біздіңмемлекетіміздіңдамудвигателі.
Көптегенелдердепсихологиялыққызметөткенғасырдыңбасындапайдаболып,табыстыдамыпкележатыр.БілімберусаласындағыпсихологиялықкызметтіңдамутарихынжәнеқазіргіжағдайынР.Б.Радионов,И.А.Соколова,З.А.Мальковажәнет.б.ғалымдарзерттеген.Жекетұлғаерекшеліктерін,психологиялыққасиеттердіңсандықжәнесапалаықкөрсеткіштерінзерттеунәтижелерінмектептәжірибесіндеқолданудыұсынды[4].ӨткенғасырдыңбасындаФранциядаА.Бинежекелікқасиеттердізерттеубарысындабipнешeмақалаларжариялады.Ол1905жылыпсихологиялықзертханаұйымдастырып,талапкерлердіңинтеллектуалдықкабілетінзерттеужұмысынжолғакойды.Биненіңжүргізгензерттеулерікөптегенғалымдардықызықтырыппсихологиялыққызметтіұйымдастыруғаұйытқыболды.1908жылыБостонқаласындаФрэнкПарсонсмамандыққабаулубюросынашты.Олосыбюроқабырғасындакөпжылжүpгiзгeнтәжірибесінқортындылайкеліп,мамандықтытаңдапалуүшінәрадамүшнәрсеніжақсыбілyiқажетекенінкөрсетті.Олар:1)өзкабілетіменмүмкіндіктерінжәнеоныңтабалдырғынбілу;2)Таңдағанмамандығыбойыншажұмысжағдайыментанысып,олкызметтіорындауүшінқандайқасиеттеркерекекенінанықтап,жалақысы,болашағы,өсужолдары,білімінжетілдірукездерітуралытолықмағлұматалу;3)әрбаланыңарманыменмүмкіншіліктерініңбip-бipiнeсайкелуінбағалау.
Білімберумекемелеріндегіпсихологиялыққызметкөрсету-балалардыңпсихологиялықдамуындиагностикалау,олардыңдамуындағыпсихологиялықауытқулардыңалдыналу,психологиялықкеңесберу,танымпроцестеріменжекелікпсихикалыққасиеттердіөңдеу,ата-аналарғажәнепедагогтарғапсихологиялықкөмеккөрсетумәселелеріншешугеөзүлесінқосады.Білімберусаласындағыпсихологиялықкызметтіңтеориялықтұжырымдамасыотандықпсихологияныңнегізіжағдайынасүйенеді.Бұлтұжырымдамабелгілішарттардабарлықсаубалалардамуғақажеттідегенболжамжасалған.Егерәрбірбаланыңбілімменісәрекеттіңтүрлісалаларындақажеттіліктеріндамытсағанабілімберумәнгеиеболады.
ХХғасырдыңаяғынанбастапмектептегіпсихологиялыққызметШығысЕвропаелдеріндедеқарқындыдамибастады.Біздіңелдебілімберужүйесіндегіпсихологиялық,қызметтіңмақсатыменмазмұнынаныктауХІХ-ХХғасырданбастаппедалогияғылымыменбайланыстыболыпкелді.Ресей,Балтықжағалауындағымемлекеттертәжірибесімолмүмкіндіктауыпберуде.30-шыжылдардыңаяғынанбастаппрактикалықпсихологиядамибастады.Мектеппсихологиясыныңдамуымынағалымдардыңесіміменбайланысты:А.Г.Асмолов,Ю.К.Бабанский,А.А.Бодалев,Б.А.Бяткин,В.В.Давыдов,И.А.Дубровина,Ю.М.Забровин,А.М.Прихожан,Н.Г.Салминат.б.зертеді.
Кез-келгенбілімберумекемесініңмақсаты-баланыңержетуінекөмеккөрсету,онықоғамдаөзбетіменжұмысістейалуынабіртіндепдайындау.Әрбірересекадамбұлмағынаныөзініңпәндікбағдарламасынабайланыстыжүзегеасырады:ойын,суретсалу,математика,әдебиет,тіл,әуенжәнет.б.Алпсихологбала-бақшаларда,мектепте,интернаттажәнет.б.жерлердежұмысістейотырып,әржастағыбалаларменжұмысістейді:мектепкедейінгілермен,кішісыныпоқушыларымен,жасөспірімдермен,жоғарғысыныпоқушыларымен.Осыныңнегізіндеолбалалардыңжастарынстатикадаемес,динамикадакөреді-оныңкөзалдындабалаларөседі,есейеді,онтогенездіңбіркезеңіненкелесікезеңінекөшеді[5].Бұлөтугекөмектесу-психологтіңеңмаңыздыміндеті.Сондықтанбаланыңжаңажаскезеңдерінеауысуғапсихологиялықкөмеккөрсету.Әрбірбілімберумекемесібаланыңдамуынаәсерететінөзіндікерекшеліктергеиеболады.Білімберумекемелеріндегісалаларынабайланысты(мысалы,ата-аналарыныңқарауынсызқалғанбалалармекемелерінде)мектептегіпсихологмаманжұмысыныңөзіндікерекшелігібар.Білімберумекемелеріндегіпсихологиялықкызметмынандайбағыттардаұйымдастырылады:-психодиагностикалықжұмыс;-психопрофилактикалықжұмыс;-психологиялықкеңесберу;-психокоррекцияжүргізу;-ата-аналарғапсихологиялық-педагогикалықбілімберужәнебіліктілігінарттыру;
-психологиялыққызметкөрсетужүйесіндегіқызметтінасихаттау;-әлеуметтік-психологиялыққызметкөрсету;-педагогикалыкұжымғапсихологиялыққызметкөрсету.Психологмамандығыкөпқырлы,әрсаладақажеттімамандық.Мектептегіпсихологиялықжұмыстыңөзіндікерекшеліктерібар.Психологқызметініңқұрылымыменкөлемімектептегіоқу-тәрбиежұмыстарыныңмақсаттарыменміндеттерінебайланыстыанықталады,алпсихологжұмысыныңтиімділігіөзарақарым-қатынаспенәрекеттесудіңнегізіндепайдаболады.Оқушылартұлғасыныңөзін-өзішыңдауынқамтамасызетуүшінжәнетұлғағабағдарланғантехнологияларғакөшуүшінолардың(оқушылардың)психологиялықерекшеліктерінжақсымеңгеруқажет.
ӘДЕБИЕТТЕР.
1.БегалиеваН.Мектептегіпсихологиялыққызмет//Қазақстанмектебі№7,2000,24-27б2.АбдуллинаГ.К.Болашақпсихологтыңкәсібиқұзырлығы:оқулыққұрал-Семей,2014-94бет3.АвчароваР.Практик-психологвобразовании.Москва.2009.4.РоговЕ.Настольнаякнигапрактическогопсихолога.М.:Владос.2012.5.ТутушкинаБ.К.Практическаяпсихология.М.:Дидактикаплюс.2000.
54