¹ 3-4 ( 17 ) 2017 Literary criticism
“ Ğumır jasqa quvanba , |
( Genç olan ömre güvenme , |
Ajal jeter kün bolar . |
Ecelin geleceği gün olur . |
Qıldan tişke sıyrattan , |
Kıldan ince Sırat ' tan , |
Aydap öter kün bolar .” ( EKB ) |
Sürülüp geçeceğin gün gelir ). |
Akıt , bazen de açıkça ahiret hayatından bahseder :
“ Ahirette tozaq pen ğazap bar dep , |
( Ahirette cehennem ile azap var diye , |
Künäden taquvalar avlaq qaşqan ”( A ) |
Günahtan takva sahibi olanlar uzak durmuş ) |
O , ahirete hazırlık gerektiğini vurgular :
“ Jalğanda jasa toyğan jan bar ma eken , |
( Dünyada yaşa doyan kişi var mı ki |
Mıñ jasap , jağı tüsip bolsa da şal . |
Bin yıl yaşayıp , olsa düşkün veya yaşlı . |
Adamğa ahiyrette iyman näsip , |
İnsana ahirette iman nasip , |
Sep bolmas künde jegen jaya men jal .”( A ) |
Yardım etmez her gün yenen sucukla et .) |
Akıt , sorgucu meleklerin geleceğini , insanoğlu ağlasa da orada bir şey değişmeyeceğini anlatır :
“ Suravşı perişteler kürzi soğar , ( Sorgucu melekler gürze vurur , Jılap-sıgtap tursanda qaramastan ”( A ) Ağlayarak kalksan da bakmadan ).
Şair bu konuları şiirlerinde İslamî bilgiler çerçevesinde ele alarak işlemiştir . Değerlendirme / Sonuç : Öncelikle Akıt ’ ın şiirlerinde ölüm tabii bir olgu olarak kabul edilmektedir . Her insan nasıl doğduysa bir gün ölecektir . Birçok düşünür ve sosyal bilim araştırıcısı ölüme kendi hayat anlayışı ve inancı doğrultusunda yaklaşmıştır . Ölüm korkusunu yenmenin yolu , Akıt Ülimciulı ’ nda dinî inançlar ve yine bu inançlar doğrultusunda öbür dünya için hazırlıklı olmaktır . Teslimiyettir . Şairimizin ölümle ilgili görüşleri İslamî inançlar çerçevesinde toplanmıştır . Ölüme bakış açısından teslimiyetçilik söz konusudur . Tasavvuftaki “ ölmeden ölme ” fikri Yesevî medresesinde irşad olan Akıt ’ ta ifadesini bulmuştur . Şairin mısralarından hareketle mezarlıkların ölümün daha çok hissedildiği , ders alınması gereken mekânlar olduğunu söylemek mümkündür . Mezarlıklar , ölümle hayat arasındaki ara merhaledirler . Akıt ’ ın mısralarında ölüm sonrası hayat da ahiret hayatı ve buna bağlı inançlar çerçevesinde ele alınmıştır . Bu dünyadaki hayatımız ahiret hayatımızı belirleyecektir . Bu düşünce tarzı ölüme de anlam kazandırmaktadır . Kısacası Akıt Ülimciulı ’ nda ölüm mutlak olan , tabii bir hadisedir . Bu dünyada güzel yaşamak , ölümü de hazırlıklı şekilde ve huzurla karşılamak gerekir . Bu üç günlük hayatın başka gayesi var mıdır ? İnsanoğlu , nefsini daha bu dünyadayken yok etmeli , yani ölmeden önce ölmelidir .
KISALTMALAR VE KAYNAKÇA
Aqıt Alaştıñ aqını ( Äygili ğulama Ğazez Aqıtulımen suxbat ), ( 06.08.2014 ) http :// shalqar . kz / gazet / aqyt-alashtyng-aqynyaeygili-ghulama-ghazez-aqytulymen- suxbat /
EKB Akıt Ülimciulı , Esepteser Kün Bolar . http :// ekitap . kulturturizm . gov . tr / Eklenti / 12974 , akitulimciulipdf . pdf ? 0 ( 08.2014 ) Aqıt Ülimciulı , Jänibek batır ( http :// baiolke . com /? p = 4000 ). ( 08.2014 ) Aqıt Ülimciulı , “ Boydaq jürgen jigitter , qatın alsañ jöndep al ”, http :// www . namys . kz /? p = 11449 15.08.2014 ). A Aqıt Ülimciulı , “ Ahiretbayan ”, http :// turan . info / forum / showthread . php ? t = 3955 ( 15.08.2014 ). Bauman
BAUMAN , Zygmunt ( 2000 ). ( çev . Nurgül DEMİRDÖVEN ). Ölümlülük , Ölümsüzlük ve Diğer Hayat Stratejileri , Ayrıntı Yay ., İstanbul .
Brown BROWN , Norman O . ( 1996 ). Ölüme Karşı Hayat – Tarihin Psikanalitik Anlamı , Ayrıntı Yay ., İstanbul .
Ga . I İmâm-ı Gazâlî , ( Çev . Ramazan YILDIZ ), Tasavvufun Esasları , Tercüman 1001 Temel Eser , İstanbul .
Ga . İmâm-ı Gazâlî , ( Çev . Abdullah AYDIN ), Ölüm ve Ötesi , Seda Yay ., İstanbul . KARA , Abdulvahap ( 2012 ). “ Ataqtı Aqın Aqıt Qajı ”, ( 16.08.2014 ). http :// abdulvahapkara . com / yayinlari / makalelerim / 114-akit-kaji . html KÄPULI , Dävletkerey , “ Aqıt Ülimciulı ’ nıñ Qazaq Ädebiyetindegi Ornı ”, http :// enu . kz / repository / repository2014 / Akhit-Ulimjiulinin-kazakh-adebyetindegi-orni . pdf ( 10.08.2014 ) KÄPULI , Dävletkerey ( 2012 ). “ Aqıt Qajınıñ Qazanda Basılğan Qıyssa Dastandarınıñ Biri “ Seyfülmälik ”. http :// adyrna . kz /? p = 4510 ( 11.08.2014 ).
Lévinas LÉVİNAS , Emmanuel ( 2006 ). ( çev . Nami BAŞER ), Ölüm ve Zaman , Ayrıntı Yay ., İstanbul . Mevlana , Mesnevi ve Şerhi ( 1974 ). ( Şerheden A . GÖLPINARLI ), MEBY ., İstanbul . OMAROVA , Gulnar , “ Qazaq Oy-Pikirindegi Aqıt Ulimciulı ’ nıñ Ornı ”, http :// www . qazaquni . kz /? p = 12535 ( 10.08.2014 ) OMAROVA , Gulnar ( 2012 ). “ Aqıt urpaqtarınıñ repressiyağa uşırawı jäne Qalman Aqıtulı ”, http :// www . qazaquni . kz / ( 16.08.2014 ).
T TATCI , Mustafa ( 1997 ). Yûnus Emre Dîvânı I , II , MEB Yay ., İstanbul .
i
Ankebût Suresi , Ayet 57 ; En ’ am Suresi , Ayet 94 . ii
El-İsrâ Suresi , Ayet 85 . iii
Yazıda Akıt Ülimciulı ’ nın ‘ Esepteser Kün Bolar ’ -http:// ekitap . kulturturizm . gov . tr / Eklenti / 12974 , akitulimciulipdf . pdf ? 0 ( 16.08.2014 ) ve “ Ahiretbayan " Şiirlerii http :// www . massagan . com / news . php ? mod ... d = 184 & catid = 11 kullanılmıştır . iv
Mevlana , Mesnevi ve Şerhi ( Şerheden A . GÖLPINARLI ), MEBY ., İst . 1974 , c . IV , S . 203 , 1372 . beyit .
38