¹ 3-4( 17) 2017 Literary criticism
“ Ğumır jasqa quvanba, |
( Genç olan ömre güvenme, |
Ajal jeter kün bolar. |
Ecelin geleceği gün olur. |
Qıldan tişke sıyrattan, |
Kıldan ince Sırat ' tan, |
Aydap öter kün bolar.”( EKB) |
Sürülüp geçeceğin gün gelir). |
Akıt, bazen de açıkça ahiret hayatından bahseder:
“ Ahirette tozaq pen ğazap bar dep, |
( Ahirette cehennem ile azap var diye, |
Künäden taquvalar avlaq qaşqan”( A) |
Günahtan takva sahibi olanlar uzak durmuş) |
O, ahirete hazırlık gerektiğini vurgular:
“ Jalğanda jasa toyğan jan bar ma eken, |
( Dünyada yaşa doyan kişi var mı ki |
Mıñ jasap, jağı tüsip bolsa da şal. |
Bin yıl yaşayıp, olsa düşkün veya yaşlı. |
Adamğa ahiyrette iyman näsip, |
İnsana ahirette iman nasip, |
Sep bolmas künde jegen jaya men jal.”( A) |
Yardım etmez her gün yenen sucukla et.) |
Akıt, sorgucu meleklerin geleceğini, insanoğlu ağlasa da orada bir şey değişmeyeceğini anlatır:
“ Suravşı perişteler kürzi soğar,( Sorgucu melekler gürze vurur, Jılap-sıgtap tursanda qaramastan”( A) Ağlayarak kalksan da bakmadan).
Şair bu konuları şiirlerinde İslamî bilgiler çerçevesinde ele alarak işlemiştir. Değerlendirme / Sonuç: Öncelikle Akıt’ ın şiirlerinde ölüm tabii bir olgu olarak kabul edilmektedir. Her insan nasıl doğduysa bir gün ölecektir. Birçok düşünür ve sosyal bilim araştırıcısı ölüme kendi hayat anlayışı ve inancı doğrultusunda yaklaşmıştır. Ölüm korkusunu yenmenin yolu, Akıt Ülimciulı’ nda dinî inançlar ve yine bu inançlar doğrultusunda öbür dünya için hazırlıklı olmaktır. Teslimiyettir. Şairimizin ölümle ilgili görüşleri İslamî inançlar çerçevesinde toplanmıştır. Ölüme bakış açısından teslimiyetçilik söz konusudur. Tasavvuftaki“ ölmeden ölme” fikri Yesevî medresesinde irşad olan Akıt’ ta ifadesini bulmuştur. Şairin mısralarından hareketle mezarlıkların ölümün daha çok hissedildiği, ders alınması gereken mekânlar olduğunu söylemek mümkündür. Mezarlıklar, ölümle hayat arasındaki ara merhaledirler. Akıt’ ın mısralarında ölüm sonrası hayat da ahiret hayatı ve buna bağlı inançlar çerçevesinde ele alınmıştır. Bu dünyadaki hayatımız ahiret hayatımızı belirleyecektir. Bu düşünce tarzı ölüme de anlam kazandırmaktadır. Kısacası Akıt Ülimciulı’ nda ölüm mutlak olan, tabii bir hadisedir. Bu dünyada güzel yaşamak, ölümü de hazırlıklı şekilde ve huzurla karşılamak gerekir. Bu üç günlük hayatın başka gayesi var mıdır? İnsanoğlu, nefsini daha bu dünyadayken yok etmeli, yani ölmeden önce ölmelidir.
KISALTMALAR VE KAYNAKÇA
Aqıt Alaştıñ aqını( Äygili ğulama Ğazez Aqıtulımen suxbat),( 06.08.2014) http:// shalqar. kz / gazet / aqyt-alashtyng-aqynyaeygili-ghulama-ghazez-aqytulymen- suxbat /
EKB Akıt Ülimciulı, Esepteser Kün Bolar. http:// ekitap. kulturturizm. gov. tr / Eklenti / 12974, akitulimciulipdf. pdf? 0( 08.2014) Aqıt Ülimciulı, Jänibek batır( http:// baiolke. com /? p = 4000).( 08.2014) Aqıt Ülimciulı,“ Boydaq jürgen jigitter, qatın alsañ jöndep al”, http:// www. namys. kz /? p = 11449 15.08.2014). A Aqıt Ülimciulı,“ Ahiretbayan”, http:// turan. info / forum / showthread. php? t = 3955( 15.08.2014). Bauman
BAUMAN, Zygmunt( 2000).( çev. Nurgül DEMİRDÖVEN). Ölümlülük, Ölümsüzlük ve Diğer Hayat Stratejileri, Ayrıntı Yay., İstanbul.
Brown BROWN, Norman O.( 1996). Ölüme Karşı Hayat – Tarihin Psikanalitik Anlamı, Ayrıntı Yay., İstanbul.
Ga. I İmâm-ı Gazâlî,( Çev. Ramazan YILDIZ), Tasavvufun Esasları, Tercüman 1001 Temel Eser, İstanbul.
Ga. İmâm-ı Gazâlî,( Çev. Abdullah AYDIN), Ölüm ve Ötesi, Seda Yay., İstanbul. KARA, Abdulvahap( 2012).“ Ataqtı Aqın Aqıt Qajı”,( 16.08.2014). http:// abdulvahapkara. com / yayinlari / makalelerim / 114-akit-kaji. html KÄPULI, Dävletkerey,“ Aqıt Ülimciulı’ nıñ Qazaq Ädebiyetindegi Ornı”, http:// enu. kz / repository / repository2014 / Akhit-Ulimjiulinin-kazakh-adebyetindegi-orni. pdf( 10.08.2014) KÄPULI, Dävletkerey( 2012).“ Aqıt Qajınıñ Qazanda Basılğan Qıyssa Dastandarınıñ Biri“ Seyfülmälik”. http:// adyrna. kz /? p = 4510( 11.08.2014).
Lévinas LÉVİNAS, Emmanuel( 2006).( çev. Nami BAŞER), Ölüm ve Zaman, Ayrıntı Yay., İstanbul. Mevlana, Mesnevi ve Şerhi( 1974).( Şerheden A. GÖLPINARLI), MEBY., İstanbul. OMAROVA, Gulnar,“ Qazaq Oy-Pikirindegi Aqıt Ulimciulı’ nıñ Ornı”, http:// www. qazaquni. kz /? p = 12535( 10.08.2014) OMAROVA, Gulnar( 2012).“ Aqıt urpaqtarınıñ repressiyağa uşırawı jäne Qalman Aqıtulı”, http:// www. qazaquni. kz /( 16.08.2014).
T TATCI, Mustafa( 1997). Yûnus Emre Dîvânı I, II, MEB Yay., İstanbul.
i
Ankebût Suresi, Ayet 57; En’ am Suresi, Ayet 94. ii
El-İsrâ Suresi, Ayet 85. iii
Yazıda Akıt Ülimciulı’ nın‘ Esepteser Kün Bolar’-http:// ekitap. kulturturizm. gov. tr / Eklenti / 12974, akitulimciulipdf. pdf? 0( 16.08.2014) ve“ Ahiretbayan " Şiirlerii http:// www. massagan. com / news. php? mod... d = 184 & catid = 11 kullanılmıştır. iv
Mevlana, Mesnevi ve Şerhi( Şerheden A. GÖLPINARLI), MEBY., İst. 1974, c. IV, S. 203, 1372. beyit.
38