¹ 3-4 ( 17 ) 2017
Бұлар әдеби оқулықтар , шығыс ғұламаларының еңбектері . Абай қорық-мұражайы қорында 20 мыңнан астам жәдігері , 12 950 кітабы бар ғылыми кітапхана және көшірме жасайтын ғылыми-техникалық бөлім бар .
Абай ауданының аймағында орналасқан Бөрілі - Мұхтардың балалық , жастық шағы өткен жер . Сондықтан мұнда жазушының өмірі мен шығармашылығын қамтиды .
Жидебай - Абайдың әкесі Құнанбай әулетінің ата қонысы . Мұнда ақынның әдеби мұралары : қара сөздері , өлеңдері , аудармалары жазылды [ 3 , 3 ].
Ақын мұражайына кезінде өркендетуге үлес қосқан жазушы , ғалым , қайраткерлер Қ . Туғанбаев , Қ . Мұхамедханұлы болды . Мұражайда жазушы М . Әуезовтың өз қолымен сыйға тартқан ақынның көзі тірісінде түскен фотосуреттері және Абай үйінің дүниелері асылдың көзіндей сақтаулы .
Облыстық тарихи - өлкетану мұражайы - Қазақстандағы ең ежелгі мұражайлардың бірі . Мұражай жергілікті энтузиаст жинақтаушылардың жиған топтамаларының негізінде 1915 жылы ашылды . Ғасырға жуық тарихының барысында мұражай Шығыс Қазақстан өлкесіндегі көне замандардан бастап қазіргі күндерге қатысты табиғат пен жаратылыстық ескерткіштерді жинап сақтаған үлкен қоймаға , ірі ғылыми - зерттеу орталығына айналды .
Мұражайда 140923 жәдігер сақталуда . Мұражай қорына жыл сайын мыңға жуық зат келіп түседі . Экспозициялар арқылы 7 000 түпнұсқа жәдігер орналастырылып көрсетуге қойылған . Мұражай 2011 жылы 50-ден астам көрмелерді тамашалауға ұсынды . Жыл бойында мұражайды 130 000 адам келіп көреді . Мұражай қызметкерлері 1 200 экскурция өткізіп , дәрістер оқиды .
Археологиялық топтамалар арқылы біздің өлкемізде С . Черников , Ф . Арсланова , С . Ақынжанов , З . Самашев тәрізді танымал археологтардың жетекшілігімен болған барлық археологиялық экспедициялардың материалдары топтастырылып жинақталған . Мәселен , сабының басы жылқы мүсіні түрінде орындалған б . з . д . ХIII ғасырдан жеткен қола қанжар , Зевакино моласынан табылған руникалық жазбалары бар қола айналар ерекше құнды , бірегей археологиялық жәдігерлер болып табылады .
Мұражай бастау көздерінің негізінде қызметкерлердің академиялық басылымдарда 250 ғылыми және ғылымикөпшілік мақалалары жарық көрді .
Мұражай жабдықтаған экспозициялар мен көрмелер - ғылыми-зерттеу және жинақтау жұмыстарының нәтижесі болып табылады . Мұражайда 7 экспозиция залы жабдықталып қызмет көрсетуде . Тарихи-өлкетану музейі - Қазақстан және Батыс Сібір музейлерінің ішіндегі ең ірі ғылыми және мәдениет орталығы болып табылады . Оның негізі 1883 жылы 11 қыркүйекте ( ескіше ) қаланған .
Оның алғашқы ұйымдастырушылары болып белгілі зерттеуші ғалым Е . П . Михаэлис , П . Е Маковецкий , Н . И . Долгополов , А . А . Леонтьев , П . Д . Лобановский т . б . жер ауып келген зиялылар музей ісін дамытуда жарқын істердің ұйтқысы болған . Комитет мүшелері өлкеде географиялық , этнографиялық және экономикалық зерттеу жұмыстарын жүргізе отырып , көптеген мәліметтер жинастырды [ 4 , 12 ].
Батыс-Сібір Географиялық қоғамының Семей бөлімшесі шығарып тұрған құнды басылым " Записки …" бүгінгі күнде таптырмайтын асыл қазынаның деректеріне сүйене отырып қала тарихында елеулі орны бар түп
Òàðèõ нұсқалармен танысуға болады .
Сонымен бірге , ұлы ақын Абай Құнанбаев та осы алғаш құрылған тарихи-өлкетану мұражайын ұйымдастырушылардың бірі болған . Сол мұражайға ақын атамыз 60-қа таяу экспонаттар өткізгенін деректер растайды . Оның көбі этнографиялық бұйымдар . Үлкен ас салатын табақ , қымыз құятын құтылар , қобыз , асатаяқ , шоқпар , айбалта , қамшы , кебеже т . б . - мұның бәрі Абайдың өзі тұтынған , қолымен ұстаған заттар .
Американдық саяхатшы , журналист Дж . Кеннан осы өлкетану мұражайына ерекше көңіл бөлген . Көп жылдар бойы музейде География қоғамының мүшелері Б . Г . Герасимов , А . Баландин , И . Власов , Г . Корнилов , жергілікті өлкетанушылар ағайынды Болослюдовтар еңбек еткен .
Музей қаланың ортасында бұрынғы Губернатордың үйінде орналасқан . Бұл ХІХ ғасырдың аяғындағы архитектуралық ескерткіш өзінің тарихи әсемдігімен көз тартады .
Музей экспозициялары алғашқы бесжылдықтар кезіндегі өңіріміздің халық шаруашылығы салаларының құрылып қалыптасуын және даму барысынан сыр шертеді . Стахановтық қозғалыстың алғашқы қолдаушылары Түрксиб темір жолы , ет-консерві комбинаты , кеме жөндеу заводы сияқты алып құрылыстардың салыну тарихымен , еңбек ерлерімен таныстырады .
Мұнда соғыс жылдарының қасиетті ескерткіштері де көптеп кездеседі . Жерлес батырларымыздың жеке заттары , киім-кешектері , қару-жарақтары , сирек кездесетін фотосуреттері мен басқадай документтер кімді болсын толғандырмай қоймайды .
Музей экспозицияларында соғыстар кейінгі бесжылдықтар кезеңін , алға қойған міндеттерді орындау жөніндегі облыс еңбекшілерінің еңбек жетістіктерін баяндайтын мәліметтер мол . Өңіріміздің ғылымы мен мәдениетінің кешегісі мен бүгіні жайында да құжаттар тың деректер береді . Музей тақырыптық экспозицияны жетілдіру , музей қорын толықтыру , кештер , кездесулер өткізу , түрлі тақырыптарда лекциялар оқу тәрізді шаралар жүргізеді . Семей қаласындағы Невзоровтар отбасы атындағы Шығыс Қазақстан облыстық бейнелеу өнері мұражайы 1985 жылы құрылды . Қазіргі күні Қазақстандағы көркем сурет құндылықтарын жинақтаған ірі орындардың бірі . Мұражай жинағы салыстырмалы түрде шағын , дегенмен , өзінің құрамы және көркемдік құндылығы тұрғысынан өнер зерттеушілері мен мамандар үшін өте қызғылықты [ 5 , 26 ].
Невзоровтар отбасының жинағының тарихын тереңнен , сонау XIX ғасырдан бастайды . Ю . В . Невзоров атасынан , әкесінен мұра болып қалған картиналарын толықтырып , байытты . Қазіргі экспозиция келбетіне Юлий Владимирович өз үлесін қосты . 1991 жылы мұражай Невзоровтар отбасы атауы берілді . 1995 жылы Қазақстан мәдениетін дамытуға қосқан зор үлесі үшін Парасат орденімен марапатталды . Қазақстандағы көркемсурет құндылықтарын жинаған ірі мәдениет орындарының бірі - Семей қаласындағы Невзоровтар отбасы атындағы Шығыс Қазақстан облыстық бейнелеу өнері мұражайы 1985 жылы құрылған . Мұражайдың бітім болмысын революцияға дейінгі орыс өнері айқындайды .
Мұражай коллекциясы отбасы Невзоровтар атынан сыйлыққа келген 500-ден астам орыс , шетел туындыларынан жинақталды . Оның ішінде XVIII-XX ғасыр аралығында дүниеге келген сурет және кескіндеу
18