Yëû Æåí ³ ñêå 70 æûë
ғана герман дивизиясының Ливияға жіберілуі Таяу шығыстағы Британ әскерлерін әуре-сарсаңға салды . Суэц каналына қауіп төнді . Бұған қоса осы уақыттарда Иракқа төңкеріс нәтижесінде билікке прогермандық Раш ид А ли келген ед і . Бұ л жағдай немістерге Үндістанға жол ашқандай болды . Ал Қиыр Шығыста Одақтас Германия мен Жапония , Оңтүстік Шығыс Азия мен Үндістанды жаулап алуға әрекеттер жасады [ 1 ; 439 ).
Автор осылайша соғысты суреттей келе мынадай тұ жыры мдар жас айды . Дэвид Фромкиннің о йы бой ынша , егер " Германия Поммельге со ғыс қимылдарын жылдам әрі жоспарлы түрде жүргізуді бұй ырған жағдай да оларғ а Ал ександрд ың Наполеонның армандаған іс-қимылдарына жетер дейді . Таяу Шығыстың бойымен неміс әскерлері ішкерілей енген жағдайда , Үндістанның ішкі аймағына өтіп , Жапондық әскерлермен бірігер еді . Бұдан кейін Ази я , А фрик а ди ктаторларымен ми нистрлердің қолына өтер еді . Автордың пайымдауынша егер немістер , Кеңестер мен Жапондықтар бір альянс құрған жағдайда олардың әскери күші мен ресурсы Англия мен АҚШ-тан асып түсер еді . Ал нацистік Гер мани я ко алицияны ң ли дері қал ды " деп қорытындылайды [ 1 ; 433 ).
Теодор Ф . К укты ң " Фиаско у атол ла М идуэй " зерттеуінд е 19 42 ж ылғы 4 и юньд егі Мидуэй аралындағы іс қимылдар жайында сөз қозғайды . Сондай-ақ егер жапондықтар жеңген жағдайда қандай орын алар еді . Олар Мидуэй аралын алып , жеңіспен жеңер болса , жапондықтар бірінен соң бірін алып өз жерлерге өз әскери пункттерін жасар еді дейді автор . Автор егер Жапония бұл соғыста жеңіске жеткен болса , олардың Австралияға шығу жоспары іске асу мүмкіндігі мол деп қорытады . Сонымен қатар Теодор Кук жағ дайд ың ө рістеу о йлар ын , мүмкіндіктер ін көрсетіп өтеді [ 1 ; 466 ).
ІI дүни ежүзілік соғ ысты еске алғ ан ж ағдайда көбінесе Перл-Харбор тілге тиек болатыны рас . Перл- Харбордағы соғыс жайлы Нью-Йорк университетінің тарих профессоры Элихью Роуз зерттеу жүргізіп еңбектер шығарады . Бұл еңбекте де жоғарыда болған пікірлер қайталанып келеді .
Шет елдерде Стивен Эмброуздың еңбектері жоғары бағаланады . Ол көбінесе тарихи оқиғаларды жазуға , талдауға арналған зерттеулер жүргізеді . Соның бірі ІI дү ниеж үзіл ік с оғыс қа байланысты жазылғ ан " Несоставши йся " День Д " шығ армасы . Бұл шығ армадағы ең бір қызы қты жағд ай адамзат тарихының өзгеруіне ауа-райының септігінің болуын сур еттейді . Оны ң ай туынша 1 524 жылы Испан Ваш ингтон тұманды пайд алана отырып Лонг- Айлендтен шығарғандығын 1944 жылғы 6 маусымдағы жағдаймен салыстырады . Автор операцияны баяндай кел е , мынандай тұжы рым жасайды . Нор манд ия жағ алауында егер бізді сәтс іздік кү тер болс а , коммунистер әлемді жаулап алар анық еді дейді " [ 1 ; 469 ).
Мәскеуде 1990 жылы жарық көрген Е . Я . Трояновскаяның редакциясымен шығарылған " Вторая мировая война в воспоминаниях У . Черчилля , Ш де Голля , К . Хэлла , У . Леги , Д . Эйзенхауэра " атты кітабында ІI дүниежүзілік соғыстың барысы нақты әрі , дерек көздерімен берілген [ 2 ; 214 ] Сондай-ақ соғыстың барысын реттеуші тұлғалардың іс-қимырдары , соғыс кезіндегі шешімдері толықтай өзгеріссіз орыс тіліне аударылып жазылған . Бұл кітапта жоғарыда айтылған қайраткерлердің естеліктерінен фрагменттер берілген . Бұл адамдар соғ ыс кездерінд е , ж алпы соғ ыс барысында өз елдерінің саясатын анықтап , сондайақ маңызды стратегиялық операциялар жүргізген болаты н . С оғыс аяқтала сал ысымен-ақ ол ар естеліктер жаза бастады . У . Черчиллдің 1948-1950
¹ 3 ( 3 ) 2015
жылдары жазылған алты томдық " ІI дүниежүзілік соғыс " кітабы , Ш де Голльдің " әскери мемуары " 1954 және 1956 жылдар жарық көрген , ал К . Хэллдің , Д . Эйзенхауэрдің естеліктері 1948 жылдары шықса , У . Легидің естеліктері 1950 жылдары басылып шыға бастаған болатын . Бұл естеліктер бұрынғы кездері , яғни соғыс аяқтала салысымен жазылғанымен де , Кеңестер Одағы территориясында аудармалары келмеді . Бұндай әдебиеттер елімізде арандатушы , буржуазиялық пиғылдағы еңбектер болып саналады [ 2:265 ]. Тек 1990 жылдардан бастап елімізде шетелдің әдебиетін аудар ып басып шығаруға жол бер іле бастад ы . Бұл біздің тарихш ылар ымызға салыстырмалы зерттеу жүргізуге мүмкіндік ашты . Кітаптағы материалдар арнайы соғыс барысындағы Батыс мемлекеттерінің КСРО мен арадағы қарымқатынастарын олардың көзқарасы бойынша қарастыру үшін терілгендігі байқалады .
У . Ч ерчи лльд ің естеліктер інде Пол ьшаның , Францияның жеңіліс табуы жайында баядалады . Өз естеліг інде У . Ч ерчи лль былайша баяндайд ы : " Польшаның күйреуі соншалықты жылдам қарқынмен жүрді , ал Кеңестер әскері болса Гитлермен келісімге келген жерлерге кіре бастады . 29 қыркүйекте Польшаны бөлу жөнінде орыс-герман келісіміне қол қо йылд ы . Бұл К еңес тер Одағ ының батыс шекарасының жалаңаш қалуы десе де болады . Оның Польшаға көмек көрсетпеуінің нәтижесінде оларға жау есебінде қалды , сондай-ақ Германиямен шекаралас шығ а кел ді . Бұ л олардың нейтр алдық атағы нан айырылып қалуы " дейді [ 2 ; 271 ]. Сонымен қатар " Морской лев " операциясы жайлы ашып жазылған және де 1939-1941 жылғы совет-герман қатынастары жайлы сөз қозғалды . 1942 жылғы В . М . Молотовтың антифашистік коалиция құру мақсатында Лондонға келген іс-сапары жайлы , сол жылдың тамыз айындағы өзінің Мәскеуге келген іс-сапары жайлы естелік ретінде ашып көрсетеді .
У . Черчилль өз естелігінде 1940 жылғы Германияның Англияғ а шабылуын өте әс ерлі жазған . Ол Гер мани яның Бри тани яға соққысы Англ ия тарихындағы ең ауыр кезең болды . Бірақ біздің көне арал , ондағы ұлт құламады , қарсы тұра алды , біз тиранның ең үлкен жеңіліске шыққан жерінен соққы бере алд ық дей келе Англияның ІI дүни ежүзілік соғыста мойымағандығын , жеңісті мемлекет ретінде қарастырады [ 2 ; 276 ].
Ш де Голль мемуарынан жинаққа алты бөлімі енген . Бірінші томның негізгі бөлімдері енген . Онда француз әскерінің соғыс қарсаңындағы жағдайы баяндалады . Ш де Голль 1940 жылғы Азат Франция қозғалысының пайда болуын соғыс кезіндегі бұл қозғалыстың қызметі жай лы с өз қозғайды . Екінші томы нан алынған Францияның азат етілуімен Парижге уақытша өкіметтің орнауы енгізілген . Ш де Голль өз естеліктерінде Францияның азат етілуін ашып көрсеткен . Болған уақиғаны со ғыстың Е уропа территориясынд ағы қарқынын дәл суреттеген [ 2 ; 291 ].
Бұл жинақтағы ең бір ес теліктер К . Х эллд ың еңбегінен көруге болады . Бұнда АҚШ-тың билеуші топтарының Гитлердің Кеңестер Одағына шабуыл жасауына көзқарастары берілген . 1943 жылдардағы Американ-Жапон келіссөздері , Жапонияның Пери Харбордта шабуылы сынды ірі оқиғаларға талдау жасалған .
У . Леги естеліктерінен оның Вишаға еніп басып келуі , Тегеран және Каир келіссөздерінің жүйесі жайлы . Сонымен қатар с ол кездегі ауыр қару бол ып табылатын атомдық және бактериологиялық қарулар жөнінде естеліктер енген . Жапонияның тізе бүгу себептері де кеңінен қамтылады .
Д . Э йзенхауэрдің естеліктерінде " Оверлорд " операциясы ашып жазылған . Д . Эйзенхауэр жеңістің
5