¹ 3 ( 3 ) 2015 Yëû Æåí ³ ñêå 70 æûë
Шетел әдебиеттерінің орыс тіліне аударылып берілуі , бұрынғы кездері өте сирек жағдай болған еді . Кеңестер Одағы тұс ында шетел ә деби еті ол буржуазиялық идея ретінде қарастырылып , Кеңестер Одағы көлемінде таратылмағаны бәрімізге мәлім . Сондықтан да соғыстан кейінгі шығарылған шетел әдебиеттері мен Кеңестер Од ағындағы қай та құр ылул ардан кейін пайда бол ған , яғни 90-шы жыл дары елімізге ене бас таған әд ебиеттер мен салыстырылып талдау мүмкінсіз . Осыған орай , тек 90- шы жылд ардан кейін жары қ кө рген шетел тарихнамасына ғана талдау жасай аламыз .
Қалай десек те 90-шы жылдары шыққан , яғни орыс тіліне аударылған шетел зерттеулері Қазақстанға толықтай жетіп жатыр деп толық айта алмаймыз . Шетел тарихшылары да 90-шы жылдардан кейін , мұрағаттардағы жаңа құжаттардың жарық көруіне байланысты кейбір мәселелер төңірегінде жаңа зерттеулер пай да болғанын білеміз . Шетел зерттеулерімен өз Ресей зерттеушілері арасында сәйкессіздіктер мен алшақтықтар да кездесіп жатады . Шетел тарихнамасындағы ІI дүниежүзілік соғысты зерттеу көбінесе тек фактілерге тоқталумен ғана шектелмейді , олардың еңбектеріндегі ең бір ерекшелік оқиғаға салыстырмалық талдаудың берілуі . Сондайақ ғалымдардың оқиғаның басқа да өзгерістерге ұшырау мүмкіндіктерін қарастыруын зерттеулердің өзіндік ерекшеліктері деп атауға болады .
2002 жылы Мәскеуден " А что если бы ?" атты шетел әскери тарихшыларының жинағы жарық көрді . Аталған кітапта арнайы бір бөлім ІІ дүниежүзілік соғысқа арналады . Онда әлемге әйгілі тарихшылар Джон Киган , Нью-Джерси университетінің тарих профессоры Теодор Ф . Кук , Нью-Иорк университетінің тарихшысы Элихью Роуз , Робер Коули сынды ғалымдардың салыстырмалы еңбектері берілген [ 1 ; 366 ].
Соның ішінд е Джон Киганның " Как Гитлер мог выйграть войну " мақаласында талдау жасайтын болсақ , бұнда ІI дүниежүзілік соғыстың бастауы Германия деп танылады . Бірақ автор тарапынан жазылған Германияның мүмкінд іктері , сол уақыттардағы халықаралық және саяси жағдайларға үйлеспей жататын жақтары аз емес . Мақалада " егер 1941жылы Гитлер Кеңестер Одағына емес , Сирия
4
МАМЫРБЕКОВ АРАФАТ МАЖИТҰЛЫ
" ERUDIT " білім беру - ғылыми орталығының директоры , т . ғ . к
БУЛАБАЕВ БИРЖАН ЗАМАНБЕКОВИЧ
Семей қ . білім беру бөлімінің мектепке дейінгі және орта білім беру секторының меңгерушісі
Мақала ІІ дүниежүзілік соғыс жайында зерттелген еңбектердің ерекшелігіне арналады . Авторлар аме рика ндық және европа лық ғалымдар дың салыстырмалы зерттеулеріне тарихи талдау жасайды . Мақала тарих мамандығын оқып жүрген студенттерге және тарих саласына қызығатын оқырмандарға арналады .
Статья посвящена анализу исследований на тему II мировой войны . В частности , авторы статьи делают сравнительный анализ статей и очерков иностранных ученых и исследователей . Статья будет и нтер есна сту дентам гуманитар ных специальностей и широкому кругу читателей .
The article is devoted to the features of researches about World War ІІ . Authors made analysis to comparative historical research of the American and European scientists . The article is interesting for students who study in history and readers who are interested in world history .
ІІ ДҮНИЕЖҮЗІЛІК СОҒЫСТЫҢ ШЕТЕЛ ТАРИХНАМАСЫНДАҒЫ ТАЛДАНУЫ
арқылы Ливанға басқыншылық жасаса , ол Мәскеу түбіндегідей жеңіліске ұшырамас еді . Сирия арқылы Иранға шабуыл жасап , Кеңестер Одағының мұнайлы бөлігі Каспий маңынан ұрысты бастаса жеңуге болар еді " делінген . Егер сол кездегі халықаралық жағдайды ескерсек , бұл жоспардың іске асуы мүмкінсіз еді . Себебі : Гитлер әскерін Сирияға бағыттай алмайтын еді . Бұл Германия мен Вима режимі арасындағы бейбіт келісімді бұзар еді [ 1 ; 428 ).
Тағы бір мү мкіндіктерді талдаудағы нашарлық мынада кеткен сияқты , автор Еуропадағы соғыс барысын айта келе былай дейді : " 1941жылы Гитлер үшін Ресей басты мақсатқа айналды ". Францияны талқандағаннан кейін Гитлер Еуропадағы үстемдігін келіссөздер арқылы орнататынына сенді . Британиямен арадағы нейтрализация оның алдағы мақсаттарының орнындалуына мүмкіндік жасайтын еді . Мақсатының бастысы Кеңестер Одағына соққы беру болды . 1940 жылы Француздар қарсылығын тоқтатқаннан кейін Гитлер барлық қарулы күштерді мобилизациялауды ескермеді . Оның ойынша , бұндай оқиғалардан кейін Англия өздігінен берілетін еді .
Бірақ тарихи фактілерге зер салар болсақ , бұндай іске Гитлер Мәскеу түбіндегі жеңілістен кейін де бол мас еді . Гер ман үкіметі жерг ілікті халықтың әлеуметтік жағдайын төмендету жағдайында тек 1942 жылы күзінен бастап қана әскери және өндірістік ресурстарды мобилизациялаған болатын . Ал жалпы Германияның әскери өндірісінің шығырау шырқауы 1944 жылдары болғаны белгілі [ 1 ; 431 ).
Бос тон унив ерси тетінің профессор ы Дэвид Фро мкиннің " Три умф диктаторо в " еңбег інде ІI дүниежү зілік со ғыстың барыс ының өзгеру мүмкіншіліктерін қарастырады . Бұл кітабында Дэвид Фромкин соғыстың мүлдем басқа арнамен жүруге болатындығын баян етті . Зерттеуінде былай келтірді : 1941 жылдың көктемінде нацистік Германия әлемді өз қарамағына қаратуға жақын еді . Солтүстік Франция , Нид ерланды , Нор веги я , Дания , Ав стри я , Чехословакия , Югославия , Греция және Польша Гер мани яның қол астына өткен болаты н . Тек нейтралдық бол ып қана қалатын Швеция мен Швейцариядан басқа барлық Еуропа Германияның билігінің астында болды . Поммель бастаған жалғыз