History
yararlanmaktadır. Özbekistan’ ın 1992 – 2000 döneminde aldığı mali yardımın tutarı, 118 milyon Avro’ dur. Özbekistan, TACIS programı bağlamında, mali reform, Dünya Ticaret Örgütü’ ne üyelik, şirketlerin geliştirilmesi, insan kaynakları, eğitim, sivil toplum ve bölgesel girişimlerin teşvik edilmesi, enerji, taşımacılık ve iletişim altyapılarının geliştirilmesi, tarım ve tarım endüstrisi konularında destek almıştır. AB’ nin Özbekistan’ da desteklediği projeler daha çok kamu yönetiminin, resmî istatistiklerin ve gümrüklerin iyileştirilmesi ile eğitim, sivil toplum ve bölgesel girişimlerin teşvik edilmesine yöneliktir. Özbekistan da Kırgızistan gibi Fergana Vadisi’ ndeki yoksulluğun azaltılması ile ilgili olarak AB’ den destek almaktadır Kazakistan’ ın aldığı malî yardımın tutarı, 134 milyon Avro’ dur. Kazakistan da, Özbekistan ile benzer şekilde, özel sektörün desteklenmesi, ekonomik kalkınma, çevrenin korunması, doğal kaynakların iyileştirilmesi gibi konulara öncelik vermiştir. AB’ nin Orta Asya’ ya sağladığı destekten Kırgızistan da önemli ölçüde yararlanmış ve yararlanmaya devam etmektedir. Kırgızistan 1991’ den bu yana hem TACIS Bölgesel Eylem Programlarından, hem de TACIS Ulusal Tahsisat( Paylar) Programından faydalanmaktadır. Kırgızistan bu anlamda Batken eyaleti, Fergana Vadisi’ ndeki yoksulluğu azaltmak amacına yönelik olarak 2001’ den bu yana AB’ den yıllık 3 milyon Avroluk destek ve 74,2 milyon Avro Gıda Güvenliği Programı kapsamında insani yardım almıştır. Kırgızistan AB’ nin DIPECHO( Afete Hazırlık) Programı ve EIDHR( Demokrasi ve İnsan Hakları Avrupa İnisiyatifi)’ den de destek almaktadır.
Türkmenistan’ a sağlanan teknik yardımın tutarı, 42 milyon Avro’ dur. Türkmenistan ayrıca Avrupa’ ya Ülkelerarası Gaz ve Petrol Taşınması Programı( INOGATE), Avrupa- Kafkasya-Orta Asya Ulaştırma Koridoru( TRACECA) su ve Hazar Denizi’ ne ilişkin çevre programları gibi TACIS bölgesel programlarının da önemli bir katılımcı ülkesi olup, Orta Asya’ da Sınır Yönetimi Girişimi ve Orta Asya Uyuşturucu Eylem Planı programlarından da faydalanmaktadır. Görüldüğü gibi, Orta Asya devletleri, TACIS programlarında, demokratikleşme, insan hakları gibi siyasi konulardan ziyade, devlet kurumlarının güçlendirilmesi, yabancı yatırımların teşvik edilmesi, eğitim reformunun gerçekleştirilmesi, tarım sektörünün geliştirilmesi ve hukuksal düzenlemelerin yapılması gibi konularda yardım almayı tercih etmişlerdir. NABUCCO: AB’ nin Orta Asya’ ya Yönelik alternatif Enerji Nakil Politikası
Avrupa Birliği için Orta Asya’ nın en önemli özelliklerinden birisi, enerji kaynaklarına sahip olmasıdır. Bu çerçevede AB, Orta Asya’ da yeni petrol, gaz ve sugücü kaynaklarının işletilmesi ve mevcut enerji altyapısının yenilenmesi ile yeni boru hatlarının ve enerji yollarının kurulmasını desteklemektedir. Bunun yanı sıra, bölgesel enerji güvenliği ve işbirliğini teşvik ederek, bölge ülkelerine yeni bir Hazar Denizi-Karadeniz- Avrupa enerji ulaşım ağı geliştirmeleri konusunda siyasi destek sağlamaktadır. AB’ nin AB enerji politikasının amaçlarından biri de, arz güvenliğini güvence altına almaktır. Diğer amaçlar arasında rekabet gücünü ve toplam enerji tüketiminde kömürün payını korumak, doğal gazın payını artırmak, nükleer enerji santralleri için azami güvenlik şartları oluşturmak ve yenilenebilir enerji kaynaklarının payını yükseltmektir. Avrupa Birliği’ nde en çok ithal edilen enerji kaynağı, petroldür. AB’ de tüketilen petrolün yüzde 78’ i ithalat ile karşılanmaktadır. Avrupa’ nın enerji tüketimi çoğaldıkça bu bağımlılık da artacaktır. Kuşku yok ki enerji arzının güvenliğinin sağlanması, AB’ nin Orta Asya stratejisinin en hassas konularından birisi hâline gelmiştir. Günümüzde Orta Asya ülkelerinden Avrupa’ ya yapılan doğal gaz ihracatı tümüyle Rusya üzerinden gerçekleşmektedir. Orta Asya’ ya enerji alanındaki bağımlılığın giderek artması karşısında AB, enerji hatlarının güvenliğine öncelik vermeye başlamıştır. Bunun sonucunda NABUCCO Doğal Gaz Boru Hattı Projesi ortaya çıkmıştır.
¹ 2( 10) 2016
Babil Kralı Nabucco’ dan ismini alan hattın yaklaşık yarısı Türkiye’ den geçmektedir. NABUCCO boru hattı projesinde, BOTAŞ’ ın dışında yüzde 20 ortaklıkla Almanya’ dan RWE, Avusturya’ dan OMV, Macaristan’ dan MOL, Bulgaristan’ dan Bulgargaz ve Romanya’ dan Transgaz şirketlerinin payı vardır. Projenin tamamlanması için Nabucco Gas Pipeline International adlı firma, 2004 yılında Viyana’ da kurulmuştur. Altıncı ortak olarak RWE Almanya, 5 Şubat 2008 tarihinde projeye katılım anlaşmasını Viyana’ da imzalayarak dahil olmuştur. Hatta Fransız Gaz de France, Total ve Alman E. ON Ruhrgas, RW E firmaları da ortak olmak istediklerini açıklamıştır. Projenin durumuna göre Rus Gazprom’ un da ileride katılımının söz konusu olduğu bildirilmiştir.
Türkiye Cumhuriyeti Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Hilmi Güler, NABUCCO projesiyle ilgili hazırlanan hükümetlerarası anlaşma taslağının ilgili ortaklara gönderildiğini 11 Temmuz 2008 tarihinde açıklamıştır. Avrupa Birliği, 26 Haziran 2006 tarihinde Nabucco ismi verilen ve Hazar Havzası’ nda çıkarılan doğalgazı Avrupa’ ya taşıyacak 3 bin 300 kilometrelik, 7,9 milyar Avro maliyeti olacağı belirtilen boru hattını hayata geçirmeyi onaylamış, 13 Temmuz 2009’ da Ankara’ da AB Komisyonu Başkanı Borosso’ nun da katıldığı bir törenle proje imzalanmıştır. 76 Arz çeşitliliği sağlamayı ve Rusya’ ya olan bağımlılığını azaltmayı amaçlayan NABUCCO doğal gaz boru hattı inşaatının 2013’ de başlaması, 2017’ de de ilk gazın Avrupa’ ya ulaştırılması hedeflenmektedir. 2020 yılında 31 milyar metreküp doğal gaz taşıyacağı varsayılan hat, aynı zamanda AB’ nin Trans-Avrupa Enerji Hattı’ nın bir parçası olarak öngörülmüştür. Fizibilite ve mühendislik çalışmaları için AB fonlarından da faydalanılmıştır. Hat, Erzurum’ da Türkiye-İran Doğalgaz Hattı ile birleşerek, yapımı düşünülen Trans-Kafkas Gaz Hattı’ na bağlanacaktır. Bu özellikleriyle hem Orta Asya’ yı, hem de Orta Doğu’ yu bağlayacak ve Batı ucunda Avusturya’ nın temel doğal gaz taşıyıcı hattı ile birleşecektir. Karluk’ un da vurguladığı gibi hattın tamamlanması durumunda Avrupa Birliği’ nin enerji arz güvenliğine büyük katkı sağlanmış olacaktır.( KARLUK, Sadık Rıdvan, 2009)
TRACECA: Avrupa-Kafkasya-Asya Ulaştırma Koridoru Programı AB’ nin Orta Asya Cumhuriyetlerini ilgilendiren önemli bir diğer programı da TRACECA programıdır( Transport Corridor Europe Caucasus Asia- Avrupa, Kafkasya ve Asya Ulaşım Koridoru). TRACECA, kısaca İpek Yolu’ nun yeniden canlandırılması amacıyla çok modlu ulaşım için şekillendirilen ve geliştirilen bir doğu-batı koridorudur. AB TACIS-TRACECA Programı, 1993 yılında Avrupa Komisyonu, Azerbaycan, Ermenistan, Gürcistan, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan ve Özbekistan hükümetlerinin katılımı ile Brüksel’ de düzenlenen Konferansta, bu ülkelerin ticareti ve ulaştırmayı güçlendirmek ve uluslararası ekonomiyle bütünleşmelerini sağlamak için formüle edilmiştir.“ Brüksel Deklarasyonu” olarak anılan Mayıs 1993 uzlaşısı ile başlatılan TRACECA programı, beş Orta Asya ve üç Kafkasya ülkesiyle AB arasında, doğu-batı doğrultusunda, Avrupa’ dan başlayarak, Karadeniz, Kafkasya ve Hazar Denizi’ nden geçerek Orta Asya’ ya bir ulaşım koridoru açacak olan ve AB fonları ve teknik desteğiyle yürütülen bir projedir.( Bozdemir, İsmail,) 8 Eylül 1998 tarihinde Türkiye, Ukrayna, Moldova, Romanya ve Bulgaristan’ ın da katılımıyla toplam 12 ülkenin Devlet ve Hükümet Başkanları tarafından, Avrupa-Kafkasya-Asya Ulaşım Koridorunun Geliştirilmesi İçin“ Çok-Taraflı Temel Anlaşma( MLA)” imzalanmış olup, bu anlaşma, TRACECA Programının uygulanmasına temel teşkil etmektedir. Türkmenistan TACISTRACECA Programına katılımcı olmakla birlikte, MLA’ ya taraf değildir. 2009 yılında İran da MLA’ yı imzalamış ve TRACECA üyesi olmuştur. 2000 yılında, Temel Anlaşmanın( MLA) hükümlerini uygulamak ve tamamlamak için TRACECA Hükümetlerarası Komisyonu( IGC), 2001 yılında ise IGC’ nin yürütme organı olarak görev yapan IGC TRACECA Daimi Sekreterliği( PS)
11