ТҮЗЕУ МЕКЕМЕЛЕРІ ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ КЕШКІ МЕКТЕПТЕРДЕ БІЛІМ БЕРУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Á ³ ë ³ ì áåðó ìýñåëåëåð ³
¹ 2( 2) 2015
Мақала Қазақстанның қылмыстық атқару жүйесінің түзету мекемелерінде жұмыс жасайтын кешкі мектептердің жағдайында жазасын өтеуші тұлғаларға білім берудің мәселелеріне арналған. Автор сотталған адамдарды түзету үдерісіндегі кешкі мектептердің атқаратын рөлі туралы сөз қозғай отырып, пенитенциарлық мекемелердегі білім беру жүйесін реформалау қажеттігі туралы ой қозғайды. Сонымен қатар автор кешкі мектептерде білім алушылардың оқуға деген ынтасын оятудың әдістеріне қатысты өз ойларымен бөліседі.
ҚҰРМАНҒАЛИЕВ САМАТ МҰРАТБЕКҰЛЫ
Семей қаласындағы "№ 2 кешкі мектебі " КММ тарих және география мұғалімі
Статья посвящена вопросам обучения лиц, отбывающих наказание за совершенные преступления в условиях вечерних школ, действующих в исправительных учреждениях уголовно-исполнительной системы Казахстана. Автор затрагивает тему о роли вечерних школ в процессе исправления осужденных лиц и говорит о необходимости реформирования системы образования в пенитенциарных учреждениях. Также автор делиться своими мыслями о методах мотивирования учащихся вечерних школ.
The article deals with training of persons serving sentences for crimes committed under evening schools operating in correctional institutions of the penal system in Kazakhstan. The author touches on the role of evening schools in the process of correcting the convicted persons and talks about the need to reform the education system in prisons. The author also shares his thoughts on the methods of motivating students of night schools.
ТҮЗЕУ МЕКЕМЕЛЕРІ ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ КЕШКІ МЕКТЕПТЕРДЕ БІЛІМ БЕРУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Біздің елде күндізгі мектептермен қатар түзеу мекемелеріндегі кешкі мектептер де қызмет етеді. Түзеу колонияларындағы жалпы орта мектептер әрқашанда кешкі білім беру жүйесіндегі ерекше буынын құрайтын. ҚР ҚАК 30 жасқа толмаған сотталғандарға негізгі жалпы орта білімді алуды міндетті етіп бекіткен. Сондықтан түзеу колонияларындағы кешкі мектептерінде, заң бойынша 18 бен 30 жас аралығындағы тұлғалар білім алады. Сонымен қатар өз өзтініштері негізінде 30 жастан асқандар да мектепке қабылданады. 2003 жылдың 1- қыркүйегінен ШҚО бойынша ҚАЖД мекемелерінде 7 кешкі мектеп жұмыс жасайды. Оның ішінде ТК-35 мекемесіндегі № 2 кешкі мектебінде 2014 жылдың 1- қыркүйегінде 91 оқушыны құрады. Біздің қоғамда сотталғандардың білім алуы әр түрлі бағаланады. Қылмыскердің білімін көтеру еш бір қажеті жоқ деушілері де бар. Шамамен бас бостандығын шектеу мекемелерінен босап шыққандардың 70 % қылмыс жасап қайта сотталады. Сонымен қатар мектептер колония әкімшілігіне көптеген қиыншылықтар туғызады. Мәселен, сотталғандар жұмыстан қол үзуге мәжбүр болады, педагогикалық құрамға тұрақты қауіпсіздік жасау үшін бақылаушылар тобын бөліп, бақылау пунктін орнатуы керек, және мектепті қаржыландыру да оңай шаруа емес. Мектептің жабылуы түзеу мекемесі әкімшілігін көптеген қосымша шаруалардан босататын еді.
Ал, келесілері сотталғандар білім алу тиіс деп ойлайды. Мектеп олардың ойынша өмірде шалыс басқандардың өмірге, құндылықтарға деген көқарасын коррекциялайтын, ресоциализация өтетін мекеме. Ресоциализация- бұл қайта социализация. Оның әсерімен индивидтің құндылықтары, мақсаттары, қоғамдық нормалары өзгереді. Білімнің жоқтығы көп жағдайда адамның қылмыс жасауының себептерінің бірі болып келеді. Сол себепті қылмыстық-атқару жүйесінің даму концепциясында бас бостандығын алғаннан кейінгі кезде қоғамға еркін кіру үшін сотталғандардың ресоциализациясын қамтамасыз ету үшін бас бостандығы шектелген сотталғандармен педагогикалықпсихологиялық жұмысын күшейтуді алдына міндет етіп отыр. Кешкі мектептер түзеу мекемелерінде қызмет жасап
келе жатқанына біраз болды. Бірақ сотталғандармен педагогикалық жұмыс кезінде мұғалімдер үшін көптеген қиындықтар туындайды. Сондай қиындықтардың бірі, халықтың криминогенді тобы бір жерде жиналуы себепті теріс орта әсері. Ол қылмыстық әлемнің дәстүріне негізделген тұлғааралық қатынастармен өмір сүреді. Колонияда физикалық түрде өмір сүре алудың жалғыз амалы болып отырған қылмыстық тәртіпті барлық сотталғандар қатаң сақтайды. Ал қылмыстық әлемде мектепке бару көбіне қолдай берілмейді. Соның әсерінде көптеген оқушылар мектепті тастап кететін жағдайлар туындайды. Түзеу мекемелеріндегі режимдік жағдайы да бірқатар қиындықтар туындатады. Үй тапсырмасын орындау жағдайы оқушыларда болмайды. Ішкі тәртіпті бұзғаны үшін қатаң жағдайдағы изоляторға қамалған оқушы белгілі уақытқа мектептен қол үзеді. Сонымен қатар өндірістік аймақтағы жұмыс та, кезекшілік те білім сапасына өзінің кері әсерін тигізеді. Оған қоса сотталғандарға жай уақытта туындамайтын күнделікті өміріндегі ұсақ-түйек келеңсіздіктер туындайды. Мәселен, темекі шегу, шай ішу мүмкіншілігінен айырылмау үшін де мектепке барудан немесе сабақта тапсырманы орындаудан бас тартуға себепкер бола алады.
Білімнің қарапайым деңгейі, нормативті емес лексика- осының бәрі мектептегі білім беру мен тәрбиелеу процесін қиындатады. Білімдерінің төмендігі сонша, оқушылардың көбі өзінің не жазғанын да түсінбейді. Сотталғандардың басым бөлігне басты құндылық көп ақша болып табылады. Оны кез-келген жолмен табуға баратындықтарын да жасыра бермейді. Түзеу мекемелерінде жұмыс істейтін мұғалімдер оқушыларды ынталандыру жағынан да шектелген. Себебі ынталандыру шаралары( туыстарымен қосымша жүздесу, қосымша " передачаға " рұқсат беру) мектептегі оқушы жетістігіне еш назарға алынбайды. Сондықтан бұл жағдай да оқушылардың мектепке деген кері көзқарасын қалыптастырады. Осындай қиын контингентпен жұмыс жасау әрине педагогтардың моральды, психикалық, эмоционалдық және әлеуеттік күштерінің мейілінше көп тартылуын қажет етеді. Сондықтан мұғалімнің бар жұмысы
9