Òàðèõ
Ойлан , жүрек қалауың білсін , ұнатқаныңа ағасы болсам да жеңгетайлық жасауға дайынмын ", - деді . Осыдан кейін не айтарымды білмей , ойланайын деп қонақ үйіне қайтып кеттім . Шындығында ешқайсысына да үйлену ойым болмаған еді . Жолдасымның осындай ақжарқын көңіл , ақ пейілмен айтылып отырған сөзін жерге тастау да қиынға соқты . Енді үйіне бара қалсам , сұрай қалса не айтам деген де ой мазалай берді . Ары ойланып , бері ойланып , қой кенже қарындасын аламын десем бермейтін шығар , осымен осы әңгімеге де нүкте қойылатын шығар деп ой қорыттым . Достың үйіне бармай тұратын емес , бір күні үйіне барғанымда , тағы да жеке отырғанымызда осы әңгіме туралы сөз болғанда , кенже қарындастарыңа қосылғым келеді дегенді айттым . Жолдасым , Ғалихан , сен қателестің деді . Ол саған жолдас бола алмайды . Өйткені , ол семья болу тәрбиесін де алған жоқ . Оның үстіне ана қыздар тұрғанда , оны тұрмысқа беру салтымызда жоқ деді . Алайда қанды көйлек досым болғандықтан , осы қағидалардың барлығын бұзып , саған жар табуға қызмет етуге тура келіп отыр . Бағыңа қарай көрерсің , жауабын келесі келгеніңде күт дегенді айтты да , сол күнгі әңгіме желісі осымен аяқталды . Қонақ үйге қайтар жолда да , үйге келген соң да осымен бұл шаруа тиянақталған шығар деген ойда болдым . Егер қарындасын маған тұрмысқа шығуға көндіре қалғанда не айтамын деген күдік те болғанын жасыруға болмайды .
Енді бір үйіне келіп әңгімелескенде , Ғалихан , сенің бұйымтайыңды бүкіл әдет - ғұрпымызды бұзып , саған жар болуға қарындасымның келісімін алдық дегенде , не айтарымды білмей отырып қалдым . Шегінетін жер болмады , ақыры Аня деген қарындасына тойымызды жасап үйлендік . Үйленгеннен кейін көп кешікпей 1946 - жылдың қарашасында Семей облысына қарасты Аякөз ауданына келіп жұмысқа да орналастық . Амал нешік , содан бастап Аякөздің КГБ-сіне тергеуге алындық . Нидерландының королінің қызына қалай үйлендің ? Шет мемлекет азаматшасымен қалай тұрдың ? Бұл жаққа өтудегі мақсатың қалай ? Шет елдегі тыңшылық қызметтің қай жағындасың ? Қойшы әйтеуір , неше түрлі сұрақтар мен жауап - тергеулерден көзім ашылмады , ақырында бұл жерде тұрып жұмыс істеуге мүмкіндік болмай , басқа республикаға кетуге тура келді .
Сөйтіп , осы қосылған әйелім Аня екеуміз Түркменияда , Кавказда , Өзбекстанда болған қиын да ауыр жылдардағы қиындыққа толы өмірді бірге өткіздік . Кейінгі жылдары Шымкент қаласына келіп тұрақтанып , басында жер алып , уақытша отыратын үй салып , соңынан Аняның екі апайы 18 мың сом ақшалай көмек жасап , 10 мың сом қарыз ақша алып үй салып алдық .
Осы жердің 26 , 21 , 42 - мектептерінде 25 жылдай неміс , француз пәндерінен беретін мұғалім болып жұмыс істейді . Осы жұмысымен қоса Оңтүстік Қазақстан облысынан шығатын газеттің журналист - тілшісі болып қызмет атқарады . Осы үйленген полячка әйелінен ( ауылда Айша деп атап кеткен көрінеді ) Алик , Юрик , Валера есімді ұлдары болады .
Ғалихан Шымкент қаласындағы 42-мектептен ардагер мұғалімдер қатарында құрметпен зейнеткерлікке шығады . Құрметпен зейнеткерлікке шығарып салу салтанатты кешінде мектеп директоры Н . Әлімжанов : Мектеппен бүгін қоштасқалы отырған Ғалекең ағай алпыс жылдық өмірінің қырық жылға жуығын халық ағарту саласында еңбек етіп , жас ұрпақтарға саналы тәрбие , сапалы білім беру жолына қалтқысыз арнады . Ол Ұлы Отан соғысына дейін де , жауды жеңіп келгеннен кейін де өзінің сүйікті мамандығы бойынша жұмыс істеді . КСРО ордендерімен , медальдарымен марапатталған абзал
¹ 1-2 ( 16 ) 2017
жан . Балаларға шет тілінен сабақ берді , мінсіз қызмет атқарды , - деді .
Ғалекеңнен білім алған көптеген жігіттер мен қыздар бұл күндері өз ұстазының жолын қуып , шет тілдер институттарын бітіріп мектептерде жұмыс істеп жүр . Олардың арасында 3 , 21- мектептерде шет тілінен сабақ беретін Мағфуза Мәуленқұлова мен Манзура Назароваларды және басқаларды мақтан тұтамыз , - деп Оңтүстік Қазақстан облыстық газетінің кезекті бір номерінде жазылған көрінеді . Ғ . Сәрсеновке оқушылардың гүл шоқтарын сыйлап тұрған кезде суретті түсірген фотосуретші Х . Ибрагимов деп жазылған . Осындай ғұмыр кешкен Ғалекеңнің Айшасы зейнеткерлікке шыққаннан кейін сал ауруымен ауырып , Юрка деген ұлын алып , Москваға емделуге кетеді . Одан әрі емделу үшін Петроградқа барып тұрып қалады . Ғалиханның қолында қалған екі ұлы Алик пен Валера қайтыс болады . Содан бері Ғалекең өмірін жалғыз өткізуде .
Тағдырға не шара , Кеңестер Одағы тұсында жат ел , жат жер Голландияда жүргенде өзі сүйіп қосылған , дәулетті өмірге қолын жеткізген бәйбішесі Иока мен одан туған Хоратты көруге мемлекет арасындағы темір қақпа мүмкіндік бермесе , енді көруге мүмкіндік болған кезде , 1959 жылы СССР партияның бас секретары Хуанкемен баласы Хорат анасы Иоке мульдерес Ғалиханмен кездесуге келгенде , бірінші жағынан мемлекеттік қауіпсіздік комитетінің Голландияға ораламын деген жағдайда қатаң жазаланатындығы туралы ескертпесі , екіншіден : жалғыздық пен екі иықтан батпандай болып басқан жұтаң тіршілік өмірі жібермей кездесе алмай намыс кернесе , жолдан дос көңілімен тағдыр қосқан тоқалы Айшаның жарымжан халының әне дұрысталады , міне дұрысталады , әлі -ақ Юрка екеуміз үйге ораламыз деп жылда үміттендіріп келе жатқан мүшкіл жайы үміт пен өкінішке толы өмірде қиналыспен тіршілік етіп , 78-ден асып 80-ге аяқ басқан шағында Шымкент қаласында өмір сүріп жатқан Ғалекең трагедиясы осындай болып , 90-ға қараған шағында өмірден озды . Өткен күндерінен ескерткіш ретінде қалған Иоканың апайы Нидерланды мемлекетінің королевасы болған Виниаминаның фотосуреті сақталған көрінеді .
" Ода любви на войне " деген айдармен жазылған Ғалихан Сарсеновтың өмір жолын іздеп , зерттеуші Гульнара Мендікулованың Франция мемлекетінің архивінен алынған құжатта , Советтер одағының әскери маманы Семей облысының Көкпекті ауданында туып - өскен , әкесі Бияхмет Сарсеновтың Алашорда партиясының көрнекті өкілі болған Ғалихан Сарсеновтың өмір баянын тапқандағы қуанышында жасырмапты . Архивтік құжатта Ғалиханның жау авиациясымен айқасатын ұшқыр самалеттерде ұшатын ұшқыштар даярлайтын Тамбов авиомектебін бітіргендігін жазыпты .
Соғыс басталған жылдардан кейінгі өмірі Голландия мемлекетінде жалғасқандығы туралы . Сол мемлекетте жүргенде Утрехт қаласында Голландияның бұрынғы Королінің ортаншы қызы принцессе Иоке Мульдерсамен үйленгенін , сол әйелінің Ғалиханнан Хорат деген ұл тапқанын , Ғалихан еліне кетіп Кеңестер Одағы тұсында жат ел жат жер Голландияда жүргенде өзі сүйіп қосылған , дәулетті өмірге қолын жеткізген бәйбішесі Иока Мульдерес пен одан туған Хоратты көруге мемлекет арасындағы темір қақпа мүмкіндік бермесе , енді мүмкіндік болған кезде 1959 жылы СССР-ға партияның бас секретары Хуанкемен ілесіп келген Иоке Мульдерес пен баласы Хорат Ғалиханмен кездесуге келгенде , кездесудің сәті түспегенін жазыпты .
Міне осының барлығы мақалада жазылғандарды бекітіп , үндесіп тұрғандай .
29