Linguistics
¹ 1-2 (16) 2017
arasında akrabalık olmamasına rağmen benzerlik
bulunurken, Türkçenin bir kolu olan Kazak Türkçesindeki
seslerin Türkiye Türkçesine benzer olmasından daha doğal
bir şey olamaz.
Kazak Türkçesi yansıma sözler bakımından oldukça
zengindir. Kazak Türkçesinde yansıma sözler hem
konuşma hem de edebi dilde geniş bir kullanıma sahiptir.
Bir düşünceyi derli toplu ve etkili bir şekilde anlatmak için
yansıma sözlere sıkça başvurulmaktadır. Örneğin: Tört-
bes at suvğa tüsip, şomılıp, jünderi jılt jılt etip, kölşimektiñ
jağasındağı balğın şalğındı bırt bırt oradı.( S. Seyfulin).
Bu örnekte kullanılan yansıma sözler anlatılmak istenen
düşünceyi güzelleştirip etkileyici bir hale getirmektedir.
Daha önceleri ünlem olarak adlandırılan yansıma sözler,
Kazak Türkçesinde de Türkiye Türkçesinde olduğu gibi
sonraları söz grubu olarak ayrılmıştır. Kazak Türkçesinde
yansıma sözlerin ayrı bir söz grubu olarak ele alınması
Ahmedi Isqaqov ismiyle ilişkilendirilmektedir. Ahmedi
Isqaqov günümüz Kazak Türkçesinde yansımaların ayrı
bir söz grubu olduğunu 1950’li yıllarda yazdığı makalelerde
ortaya koymuştur. Bu makalelerden sonra Kazak
Türkçesinde yansımalar ayrı bir söz grubu olarak kabul
görmüş, dil bilimciler tarafından da bu şekilde ifade
edilmeye başlamıştır (Orazbaeva vd., 2005: 371). Yansıma
sözler üzerine Kazak Türkçesinde en önemli eser Ş.
Sarıbaev’in yazmış olduğu Kazak Tilindegi Elikteviş Sözleri
adlı kitaptır.
Kazak Türkçesindeki yansıma sözleri irdelemeye
çalıştığımız bu yazı doğal yansıma sözler üzerinedir. Doğal
yansıma sözler, etrafımızdaki sesleri taklit etme onları
adlandırma ihtiyacı sonucunda ortaya çıkan ve günlük
hayatta kullanılan sözcüklerdir. Diğer bir deyişle gerçek
seslerden oluşan yansımalardır. Doğal yansıma sözlerde
her dilde küçük farklılıklar olmasına rağmen benzerlikler
gösterir. Diğer bir yansıma söz kıstasımızda betimleyici
yani doğayı tasvir edici yansıma sözlerdir. Betimleyici
yansıma söz, insanların doğayı betimlemesine bağlı olarak
ortaya çıkmaktadır. Doğada bulunun sesler bu yansıma
söz türünün bünyesinde yer almamaktadır. Betimleyici
yansıma sözler doğal bir yansıma değildir ve diller arasında
ciddi farklılıklar göstermektedir (Karahan 2006: 110). Biz
de bu farklılıkların doğal oluşundan dolayı betimleyici
yansıma sözleri ele almayıp sadece doğal yansıma sözleri
ele aldık. Kazak Türkçesi ve Türkiye Türkçesinde hiçbir
ses değişimine uğramadan ortak olarak kullanılan doğal
yansıma sözleri ortaya koymaya çalıştık.
Kazak Türkçesi yansıma sözler bakımından oldukça
zengindir. Kazak Tilindegi Elikteviş Sözler (Sarıbayev 1960)
adlı çalışmada 506 tane yansıma söze yer verilmiştir.
Kazak Edebi Dilinin sözlüğünde ise 772 tane yansıma söze
rastlanmıştır. Bu iki çalışmada 249 tane yansıma söz
ortaktır. Her iki eser dikkate alındığında toplam 1029 tane
yansıma söz tespit edilmiştir. Bu tespit edilen yansıma
sözlerden Türkiye Türkçesiyle aynı kullanıma sahip
olanlardan daha fazla orandaki yansıma sözler, farklı
olarak kullanılmaktadır. Ortak