Emeğin Sanatı 161. Sayı
KÜRT HALKININ VE KIR EMEKÇİLERİNİN
DEVRİMCİ ŞAİRİ: CİGERXUN
22 Ekim 1984’te sonsuzluğa uğurlanan devrimci
Kürt şairi Cigerxun’ saygıyla anıyoruz.
Cigerxun(1903-1984) Mardin'in Gercüş İlçesinin
(şu anda Batman'a bağlı) Hesar köyünde doğdu.
Asıl adı Şeyhmus Hasan'dır. Yoksul bir ailenin
çocuğu olan Cigerxun küçük yaşta anasız
babasız kalır ve yoksul ablasının yanında
yaşamaya başlar. Ancak çocukluğunda, varsıl
ağaların yanında çobanlık, ırgatlık yapmak
zorundadır. 1. Dünya Savaşı şartlarında
Suriye'deki Kamışlı yakınındaki Amud köyüne
gider. Yaşam Mardin'den farksızdır. Okuma
tutkusu onu oralarda dinsel eğitim veren
medreselere yönlendirir. Ve zor şartlarda cami
imamı belgesi alır. Cigerxun köy köy dolaşabilecek, köylülerin yaşamını daha çok
tadabilecektir.
Cigerxun'un çocukluk yaşından beri sınıf çelişkilerini yaşayarak büyümesi, onu 1924'de
yazmaya başladığı şiir'de ezilenlerin safına kor. Onun kullandığı rumuz bundan böyle
"Cigerxun (ciğerikanlı)"dır. Tüm yazdıkları, genelde dünya yoksulları özelde tarım
emekçilerinin çektikleridir: "Hey ırgat ırgat ırgat/ Orağa kalmadı iş// Kızıl buğdayın orak
mevsimi/ Homurdanıyor biçerdöğerler/ Irgatlar sarmış çevresini/ Mal sahibinin kördür gözleri//
Hey ırgat ırgat ırgat/ Orağa kalmamış iş (...)«
Cigerxun, dünya görüşü ve imgelerini tüm dünya yoksulları için seçer. Son amacı sömürünün
olmadığı bir dünya yaratmaktır. Tüm ezilenler ezenlere karşı birleşmelidir, bu birleşme ağa,
bey, molla, şeyhlere başkaldırı için olmalıdır: "Kardeşlik buysa, istemiyoruz böyle kardeşliği/
Eşek semerine bağlı kaldıkça yularımız/ Onlar ağa, bey; bizler zayıf, köle,/ Onlar düşmanın,
biz de onların rençperleri oldukça.../ Hey işçiler, köylüler, ne zamandır, kalkın yeter// Ne güne
dek ağa ve beylerin işçileri olacağız/ Ne güne dek köpeklerin ayakları arasında kemik?(...)"
Savaşa karşı, barış yanlısıdır Cigerxun. Çünkü o biliyor ki, tüm savaşların asıl galibi varsıllardır
ve yine o biliyor ki, tüm savaşların kaybedeni yoksullardır. "Yiğit arkadaşlar, güzelim gençler
barış ister/ Gül, çiçek, gülnaz ve nesrin barış ister(...)Sevenler, Şirin'le Zin barış
ister(...)Düğün-halay mı; yoksa savaş mı istersiniz?/ Bahçe, bostan, bağ mı; yoksa savaş mı
istersiniz?(...)"
Sosyalist gerçekçi Kürt şairi Cigerxun, tüm ezilenlerin kurtuluşunu istemekle evrenselleşen bir
edebiyatçıdır: "Doğu cennet bağının gülüyüm/ Güneşim, ışıdım karanlığında gecenin/ Fışkır-