Bölüm
2
HAREKET SİSTEMİ
Systema Locomotorium
BU BÖLÜMDE NELER ÖĞRENECEĞİZ
* Kemikler
* Eklemler
* Kaslar
GİRİŞ
Hareket sistemi (systema locomotorium), insan vücuduna belirli bir biçim veren ve ona mekanda yer değiştirme olanağı sağlayan bir sistemdir.
Hareket sistemi, systema skeletale, systema articulare ve systema musculare olarak üç altsistem içerir. Kemikler ve eklemler’in ele alındığı iskelet ve eklem sistemleri, hareket sisteminin pasif
bölümünü oluştururlar. Bu pasif unsurlar ancak iskelet kasları ile hareket edebilirler. Hareket sisteminin alt sistemlerini (iskelet sistemi, eklem sistemi ve kas sistemi) ayrı ayrı inceleyeceğiz.
I. İSKELET SİSTEMİ
(Systema Skeletale)
İskelet sistemi, özellikle vücudumuzdaki 206 kemik (tekil = os, çoğul = ossa) olmak üzere,
kemikler ve kıkırdaklar tarafından oluşturulur. Vücudumuzdaki kemikler toplu olarak Tablo. 2.1’de
gösterilmiştir. İskelet sisteminin kemik bölümü pars ossea, kıkırdak bölümü pars cartilaginea olarak adlandırılır. Vücudumuzun baş-boyun ve gövde bölümlerine ait olan iskelet için aksial iskelet
(skeleton axiale), alt ve üsttaraf bölümlerine ait olan iskelet için appendiküler iskelet (skeleton
appendiculare) terimleri kullanılır.
GENEL KEMİK VE KIKIRDAK BİLGİSİ
Kemikler, kemikdoku (textus osseus, osseoz doku)’dan oluşmuş sert yapılardır. Yetişkin bir
insanda çeşitli tipte 206 kemik bulunur. Şekil ve boyut yönünden 6 tip kemik (uzun, kısa, yassı,
irregüler, havalı, sesamoid) tanımlanmıştır. Bu kemikler, kompakt ve spongioz kemik dokusundan
yapılmıştır.
Kemik Tipleri (Şekil 2-1)
a. Uzun kemik (os longum): Uzunluğu genişliğinden büyük olan kemikler olup özellikle appendiküler iskeletin serbest bölümlerinde bulunurlar. Kol, önkol, uyluk, bacak ve parmak kemikleri
uzun kemiklerdir.
b. Kısa kemik (os breve): Kabaca uzunluğu, genişliği ve kalınlığı birbirine eşit olan kemiklerdir.
El ve ayak bileği kemikleri (ossa carpi et tarsi) kısa kemiklere örnektir.
c. Yassı kemik (os planum): İnce ve kavisli kemiklerdir. Kafatasının kubbe bölümü (calvaria)
kemikleri, kaburgalar, kürek kemiği ve göğüs kemiği yassı kemiktir. Dışı kompakt kemik dokusu ile kaplı olan yassı kemiklerin iç dokusu spongiöz kemik yapısındadır. Buradaki boşluklar
kırmızı kemik iliği ile doludur. Kemik iliği incelemeleri için ponksiyon bu kemiklerden (özellikle
sternum ve os ilium) yapılır.
13