Bölüm
8
SİNİR SİSTEMİ
Systema Nervosum
BU BÖLÜMDE NELER ÖĞRENECEĞİZ
*
*
*
MERKEZİ SİNİR SİSTEMİ
OMURİLİK
BEYİN
PERİFERİK SİNİR SİSTEMİ
SPİNAL SİNİRLER
KRANİAL SİNİRLER
OTONOM SİNİR SİSTEMİ
GİRİŞ
İnsan vücudunda tanımlanan birçok organ sistemi (kas, dolaşım, sindirim, solunum vb. sistemler) yalnız başlarına bağımsız çalışma olanağına sahip değillerdir. Örneğin vücut bölümlerindeki
iskelet kasları, gereksinmelere uygun olarak çalışabilmek için kan damarları ve sinirlere; sinirlerin
ve damarların normal fonksiyon görebilmeleri için de metabolizmaları için gerekli besin maddeleri
ile Na, K vb. kimyasal maddelere ihtiyaçları vardır. Sinir sistemi, endokrin sistemle beraber vücudun
haberleşme (communicatio) ve düzenleme (coordinatio) sistemi olarak çalışır. Bu iki sistemin temel
amacı, vücudun bir bütün olarak hareket etmesini sağlama yanında, bedenden veya dış ortamdan
gelen uyarılara (stimulatio) uygun yanıtları vermek ve vücut iç ortamının dengesini (homeostasis)
korumaktır.
Sinir sistemi fonksiyonel ve morfolojik olarak bir bütün olmasına karşın topografik olarak ve etkilediği organ gruplarına göre farklı bölümlenmeye tabi tutulmuştur.
• TOPOGRAFİK BÖLÜMLENMESİ: Vücudun dorsal boşlukları olan kafatası boşluğu ve omurga kanalı içinde yer alan beyin (encephalon) ve omurilik (medulla spinalis), MERKEZİ SİNİR
SİSTEMİ (Şekil 8-1); buralara bağlanan, dışarda bulunan sinirler, pleksuslar ve ganglionlar
ise PERİFERİK SİNİR SİSTEMİ başlığı altında ele alınır.
• ETKİLEDİĞİ ORGAN GRUPLARINA GÖRE BÖLÜMLENMESİ: Vücudumuzdaki istemli
çalışan iskelet kasları vb. yapılarla ilgili sinir sistemi bölümü SOMATİK SİNİR SİSTEMİ; düz
kaslar, kalp ve dış salgı bezleri gibi isteğimiz dışında çalışan yapılarla ilgili sinir sistemi bölümü VİSSERAL (veya OTONOM) SİNİR SİSTEMİ başlığı altında ele alınır. İster somatik, ister
visseral sinir sistemi olsun topografik ayırımdaki bölümlerle içiçedir. Başka bir deyimle, visseral ve somatik sistemlerin hem merkezi sinir sisteminde, hem de periferik sinir sisteminde
bölümleri - elemanları vardır.
131