BÖLÜM
8
Meme Kanseri için Risk ve
Riskli Hastalara Yaklaşım
Yrd. Doç. Dr. M. Ümit Uğurlu
Prof. Dr. Bahadır M. Güllüoğlu
Meme kanseri kadınlarda en sık görülen kanser tipi
olup tüm kanser olgularının %23’ünü oluşturmaktadır. Bir kadında meme kanseri oluşumu için riski arttıran birçok faktör tanımlanmıştır. Bunlar demografik
faktörler, memede daha önce biyopsi ile elde edilmiş
histolojik lezyonlar ve genetik mutasyonlar (herediter
yatkınlık) olmak üzere üç ana başlık altında toplanmaktadır. Yıllar süren epidemiyolojik ve klinik araştırmalar sonucunda ‘risk’ grubundaki kadınlarda meme
kanseri gelişme olasılığını azaltmak üzere medikal ve
cerrahi yaklaşımlar geliştirilmiştir. Bu bölümde daha
önce tanımlanmış risk faktörlerine değinilecek ve
yüksek riskli bireylerde meme kanseri görülme sıklığını azaltmaya yönelik kanıta dayalı önleme stratejileri anlatılacaktır.
RİSK FAKTÖRLERİ
1. DEMOGRAFİK FAKTÖRLER:
Yaş: Kadınlarda yaş meme kanseri gelişiminde tek başına önemli bir risk faktörüdür. Yaşla birlikte meme
kanserine yakalanma sıklığı artmakla birlikte bilinmektedir ki 80-85 yaş arasında bir kadının meme kanseri olma riski, 30-35 yaşında olan bir kadından 30 kat
daha fazladır. Bu duruma hayat boyu maruz kalınan
çevresel faktörlerin mi yol açtığı yoksa tek bir etkenin
mi neden olduğu net olarak aydınlatılmamıştır.
Irk: Etnik köken meme kanseri için yaştan bağımsız
bir risk faktörüdür. Kuzey Amerika ve Avrupa’da sıklık artarken Asya ve Afrika’da meme kanseri insidansı
daha düşüktür.
Reprodüktif olaylar: Meme kanserinde tanımlanmış
risk faktörlerinin çoğu hayat boyu karşılaşılan jinekolojik ve endokrinolojik değişikliklerle ilintilidir. Erken
menarş ve geç menopoz hayat boyu görülen ovulatuvar siklüs sayısının artmasına neden olduğu için
%30-50 arasında riski yükseltmektedir. Buna karşın,
geç menarş ve erken menopoz riski azaltmaktadır.
Kırk yaşından önce ooferektomi geçirmiş kadınlarda
meme kanseri riski 2/3 oranında azalmaktadır. Öte
yandan nulliparite ve ilk canlı doğumun 30 yaşından
sonra yapılmış olması riski 2 kat artırmaktadır. Canlı
doğum ile sonlanmayan gebelikler ise riski azaltmamaktadır.
Obezite: Vücut kitle indeksi (VKİ) 30’un üstünde olan
kadınlarda daha zayıf kadınlara oranla meme kanseri
gelişme riski, 55-59 yaş arasında 1.1, 60-64 yaş arasında 1.18, 65-69 yaş arasında ise 1.22 olarak tespit edilmiştir. Premenopozal kadınlarda ise VKİ ile meme
kanseri rölatif riski arasında ters orantı mevcuttur. Bu
gruptaki kadınlarda VKİ arttıkça meme kanseri gelişme riski %10-30 azalmaktadır.
2. MEMEDE SAPTANAN HİSTOLOJİK
LEZYONLAR
Memede tanımlanan histolojik lezyonlar ile kanser
arasındaki ilişki çok faktörlüdür. Memenin glandüler
epitelinde görülen noninvaziv değişiklikler 4 kategoride değerlendirilir (Tablo 1): a) Non-proliferatif lezyonlar, b) Atipinin eşlik etmediği proliferatif lezyonlar, c) Atipinin eşlik ettiği proliferatif lezyonlar ve d)
Lobuler karsinoma in situ (LKİS).
85