BÖLÜM
5
Jinekomasti
Prof. Dr. N.Zafer Cantürk
Uzm. Dr. Turgay Şimşek
Jinekomasti erkek meme dokusunda görülen, glandüler bir proliferasyonun neden olduğu, tek taraflı veya
iki taraflı, simetrik ya da asimetrik meme dokusu genişlemesidir. Erkeklerin %40-65’inde görüldüğü iddia
edilmektedir. Genelde rutin fizik muayenede tesadüfen fark edilen ağrısız meme büyümesi yada areolar
bölge altında hassas kitle şeklinde karşımıza çıkar. Bu
bölümde jinekomastinin prevalansı, etiyolojisi, patogenezi, patolojik özellikleri, tanı ve tedavisi anlatılacaktır.
PREVELANS
Jinekomasti yenidoğan, puberte ve yaşlılık dönemi
gibi üç farklı yaş grubunda görülmektedir. Plasentadan geçen östrojenin etkisi yüzünden yenidoğanların
%60-90’nda geçici olarak palpe edilebilir meme dokusu gelişebilmektedir. Bu meme dokusu 2-3 hafta içinde
yavaş yavaş geriler. Jinekomasti puberte dönemindeki
kişilerin %30-60’ında görülebilmektedir. Pubertal jinekomasti genellikle pubertenin ilk bulgusu olarak testis
boyutlarının büyümeye başlamasından sonraki 15 ay
içinde oluşur. Bu yaş grubunda ilk olarak 10-12 yaşında başlamak üzere özellikle 13-14 yaşlarında en yüksek
prevalansı gösterecek şekilde karşımıza çıkar ve genelde 16-17 yaşında genellikle involusyona uğrar. Jinekomastinin ileri yaşlarda en yüksek prevalansı 50-80 yaş
arasında görülmektedir. Çalışma populasyonuna ve tanımlama kriterlerindeki farklılıklara bağlı olarak jinekomastinin erkeklerde prevalansı % 24-65 arasındadır.
ETİYOPATOGENEZ
Fizyolojik Jinekomasti
Fötal dönemde erkek meme dokusunun gelişimi dişi
memesindekine benzerlik gösterir. Gebeliğin 9. hafta-
sında pektoral bölgede bazal hücrelerden meme başı
tomurcuğu oluşur. Üçüncü ayın sonunda skuamoz
epitel meme başı tomurcuğunu sarar ve duktus gelişir.
Bu laktifer duktusları oluşturur. Kör uçta ise alveolar
yapılar gelişir. Doğumda fötal prolaktinin, plesentadan
geçen östrojen ve progesteronun düşmesi ile ergenlik
dönemine kadar meme geriler. Meme dokusu her iki
cinste de doğumda histolojik olarak benzer özellikler
gösterir ve çocuklukta nispeten aynı kalır. Ergenlikle birlikte cinslere özel değişim gösterir. Erkeklerin
çoğunda hızlı cinsel olgunlaşma sürecinde duktus ve
çevredeki mezenkimal dokuda geçici bir proliferasyon
olur ve sonra involüsyona uğrar. Oysa kızlarda böyle
olmaz östrojen ve progesteron etkisi ile duktal ve periduktal yapılar büyür ve terminal asinüsler ortaya çıkar. Östrojen meme dokusunun gelişimini uyarır oysa
androjen bu etkiyi antagonize eder dolayısı ile burada
oluşabilecek bir dengesizlik jinekomastiye zemin hazırlar. Erkeklerde puberte öncesi ve sonrası arasında
normale göre 30 kat testosteron düzeyi artarken östrojen düzeyi üç kat artar. Buradaki nispi dengesizlik
puberte sırasında bozulabilir ve jinekomasti gelişir.
Yenidoğanda meme büyümesinin nedeni plasentadan geçen maternal hormonlardır. Bu durum genelde
bir hastalığa işaret etmez ve birkaç hafta içinde tamamen geriler. Prepubertal jinekomasti çok nadir olup
kromozomal analiz, endokrinolojik değerlendirme ve
haricen ilaç kullanma öyküsü dikkatlice ele alınmalıdır. Öte yandan pubertede yukarıda da işaret edildiği
gibi çok sık karşılaşılan bu durum en çok 20 yaşına
kadar herhangi bir girişim gerektirmeden geriler.
Erkeklerde yaşla jinekomasti prevalansı artar. İleri
yaşlarda pek çok olguda görülen jinekomasti sıklıkla
idiyopatiktir. Çeşitli mekanizmalar ileri sürülüyorsa
da östr