Genel Terminoloji Bilgisi · 5
Dünyada Greko-Romen ekolden ve Arapça-Farsça ekolden bağımsız , binlerce yıllık geçmişe sahip tıp terimleri de vardır ( Çin , Tibet , Hindistan , Japonya , vs .). Fakat Türkiye ve Türk hekimleri bu tıp ekollerinden uzak kalmışlardır . Türkçe konuşan Bağımsız Devletler Topluluğu ’ na üye cumhuriyetlerde etkili olan Rusça tıp terimlerinde ise esas itibariyle Avrupa ’ dan ithal edilen Greko-Romen terimler ağırlıktadır .
Greko-Romen ekolüne ait kapsamlı tıp sözlüklerinde 40,000 civarında terim yer almaktadır . Bu hacim birçok ulusal dilin sözcük hazinesinden daha büyüktür . Hatta ilâçların adları ve sayısız sinonimleri , bitkisel droglar , eponimik isimler , mikroplar ve virüsler tam liste ilâve edildiğinde tıbbi terim sayısının 100,000 ’ i geçtiğini iddia edenler de vardır .
Tıbbi Terminoloji ’ nin Tarihçesi
Tıbbi terimlerin geçmişi tıp bilimi kadar eskidir . Eski Mısır ’ da ve Mezopotamya ’ da hekimlik mesleğinin var olduğu bilinmektedir . Ancak günümüze ulaşan ve Greko-Romen kültürüne ait olan en eski tıp terimleri Grekçe kökenli olanlardır .
M . Ö . 5 . yüzyılda yaşamış olan Hippocrates ’ ten yadigâr “ melaena ” ( karadışkı ), “ kardia ” ( yürek ), “ phlegmone ” ( yangı ), “ bronchus ” ( soluman ), “ chorda ” ( yay ) gibi terimler halen kullanılmaktadır . Aristoteles ’ ten ( M . Ö . 4 . yüzyıl ) “ meninx ” ( beyinzarı ), “ arteria ” ( atar ), “ aorta ” ( ilkatar ), “ trachea ” ( solukluk ), “ diaphragma ” ( böleç ), “ amnion ” ( dölzarı ), “ chorion ” ( dölörtüsü ), “ neuron ” ( sinir ), “ ischium ” ( oturga ) gibi terimler kalmıştır . İskenderiye ’ de düzenli disseksiyonlar yapan Herophilos ( M . Ö . 3 . yüzyıl ) ise “ duodenum ” ( ilkbarsak ), “ prostata ” ( öndül ), “ pancreas ” ( tümet ), “ aponeurosis ” ( akzar ) gibi anatomik terimleri bizlere kazandırmıştır .
M . S . 100 yıllarında Efes ’ li Rufus o zamana kadar bilinen tıbbi terimleri listelemiştir . Rufus ’ u “ Tıbbi terminoloji ” nin atası sayabiliriz . M . S . 2 . yüzyılda Bergama ’ da ve Roma ’ da hekimlik yapan ünlü Galenos hem Grekçe , hem de Latince terimlere hâkimdi – “ gluteus ” ( kabaet ), “ allantois ” ( sucuk ), “ pylorus ” ( kapıcı / kursak çıkımı ), “ thalamus ” ( kurgan ), “ thymus ” ( özden ; kekik otu ), “ ventriculus ” ( karıncık ), “ septum ” ( bölmeç ). Bugün “ galenik preparatlar ” olarak bilinen klasik ilâç hazırlama şekillerini tarif etmiştir . M . S . 4 . yüzyılda Constantinopolis ’ te ( bugün İstanbul ) yaşayan Oribazius ( Oreibasios ) klasik çağın son tıp ansiklopedisini kaleme almış ve karma Greko-Romen terimler kullanmıştır .