4 · Tıbbi Terminoloji
bilgisi terimleri, v. b. yanında, tıp terimleri bazı özellikleriyle göze çarparlar: a) çok eski ve köklü bir geçmişe sahiptirler; b) insan sağlığı, hastalıkları ve sağaltımı ile ilgili çok geniş bir kapsama alanına yayılmışlardır; c) özenle sistematize edilmişler ve geliştirilmişlerdir ki ayrı bir“ medikal terminoloji” bilimi ortaya çıkmıştır; d) çok erkenden uluslararası bütünleşmeye tabi tutulmuşlar, yani“ küreselleşme” eğilimindedirler.
Terminoloji: Latince“ terminus” ve Grekçe“ logia” sözcüklerinden elde edilen birleşik sözcük“ termin-o-logia”( Fr. terminologie = terminoloji; İng. terminology; Alm. Terminologie, Fachsprache) anlam olarak“ terimler bilimi” ni ifade eder. Türkçede yalın olarak“ terim, çoğ. terimler” denmesine rağmen, bilim adı kastedilirken Fransızcadan transkripsiyon tercih edilmiş ve“ terminoloji” şekliyle sözlüklerimize girmiştir. Bazı Avrupa ülkelerinde tamamen Grekçe kökenli“ onomatologia”( Fr. onomastique; İng. onomatology; Alm. Onomastik, Namenkunde) daha dar anlamda“ özel adlar bilimi”( şahıs isimleri, coğrafi yer adları) olmasına rağmen, bazen terimleri de içine alabilir.
Belirli bir bilim veya sanat alanında kullanılan terimlerin usul ve esaslarını inceleyen, bunları sınıflandırarak öğreten müfredat konusudur terminoloji. Daima iki temele dayanır: a) dilbilimsel; b) özbilimsel. Dilbilimsel yönü genel gramer kuralları çerçevesinde irdelenir. Özbilimsel yönü ise anlam( semantik) bakımından ilgili bilim alanının / dalının kavramları ile açıklanır.
Tıbbi Terminoloji: Tıpta kullanılan terimlerin usul ve esaslarını, yazılış ve okunuşlarını, türetme ve anlamlandırma ilkelerini inceleyen ve öğreten bilim dalıdır. Aynı zamanda tıp öğretimi programları içerisinde, temel tıp bilimlerinden sayılan ders / müfredat( disiplin) başlığıdır. Amacı, tüm tıp terimlerini öğretmek değildir. Sadece söz konusu terimlerin oluşturulmasının ve yorumlanmasının ilkelerini açıklamaktır. Düzenli ve derli toplu bir terminoloji bilgisinden sonra gelecek özel tıp terimlerinin öğrenilmesi ve akılda tutulması kolaylaşmaktadır.
Tarihi geçmiş bakımından yeryüzünde değişik tıp ekolleri gelişmiş ve etkili olmuştur. İslâmiyeti benimseyen Türkler bununla birlikte Arapça-Farsça tıp ıstılahlarını da kabul etmişler ve 19. yüzyıla kadar kullanmışlardır. Batılılaşma ile birlikte Batı örneğinde tıp mektepleri açılınca, hekimlikte Fransızca etkili olmuştur. Fransızca tıp terimleri ise Greko-Romen( Eski Yunanca ve Latince) geleneklere dayandırılmıştır. Az sayıda özgün Fransızca terime de yer verilmiştir( gut, guatr, tuşe, ral, sufl, lavman, frotman, lavaj, kürtaj, vs.). 20. yüzyılın ilk yarısında Alman tıp ekolünden etkilenme olmasına rağmen, tıp terimlerimizde önemli bir değişiklik yaşanmamıştır. Ancak, 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Anglosakson tıp ekolünün ağırlığı ve tıp fakültelerimizde İngilizce eğitimin başlamasıyla İngilizce terimler hızla artmış ve artmaya devam etmektedir.