Genel Terminoloji Bilgisi · 5
Dünyada Greko-Romen ekolden ve Arapça-Farsça ekolden bağımsız, binlerce yıllık geçmişe sahip tıp terimleri de vardır( Çin, Tibet, Hindistan, Japonya, vs.). Fakat Türkiye ve Türk hekimleri bu tıp ekollerinden uzak kalmışlardır. Türkçe konuşan Bağımsız Devletler Topluluğu’ na üye cumhuriyetlerde etkili olan Rusça tıp terimlerinde ise esas itibariyle Avrupa’ dan ithal edilen Greko-Romen terimler ağırlıktadır.
Greko-Romen ekolüne ait kapsamlı tıp sözlüklerinde 40,000 civarında terim yer almaktadır. Bu hacim birçok ulusal dilin sözcük hazinesinden daha büyüktür. Hatta ilâçların adları ve sayısız sinonimleri, bitkisel droglar, eponimik isimler, mikroplar ve virüsler tam liste ilâve edildiğinde tıbbi terim sayısının 100,000’ i geçtiğini iddia edenler de vardır.
Tıbbi Terminoloji’ nin Tarihçesi
Tıbbi terimlerin geçmişi tıp bilimi kadar eskidir. Eski Mısır’ da ve Mezopotamya’ da hekimlik mesleğinin var olduğu bilinmektedir. Ancak günümüze ulaşan ve Greko-Romen kültürüne ait olan en eski tıp terimleri Grekçe kökenli olanlardır.
M. Ö. 5. yüzyılda yaşamış olan Hippocrates’ ten yadigâr“ melaena”( karadışkı),“ kardia”( yürek),“ phlegmone”( yangı),“ bronchus”( soluman),“ chorda”( yay) gibi terimler halen kullanılmaktadır. Aristoteles’ ten( M. Ö. 4. yüzyıl)“ meninx”( beyinzarı),“ arteria”( atar),“ aorta”( ilkatar),“ trachea”( solukluk),“ diaphragma”( böleç),“ amnion”( dölzarı),“ chorion”( dölörtüsü),“ neuron”( sinir),“ ischium”( oturga) gibi terimler kalmıştır. İskenderiye’ de düzenli disseksiyonlar yapan Herophilos( M. Ö. 3. yüzyıl) ise“ duodenum”( ilkbarsak),“ prostata”( öndül),“ pancreas”( tümet),“ aponeurosis”( akzar) gibi anatomik terimleri bizlere kazandırmıştır.
M. S. 100 yıllarında Efes’ li Rufus o zamana kadar bilinen tıbbi terimleri listelemiştir. Rufus’ u“ Tıbbi terminoloji” nin atası sayabiliriz. M. S. 2. yüzyılda Bergama’ da ve Roma’ da hekimlik yapan ünlü Galenos hem Grekçe, hem de Latince terimlere hâkimdi –“ gluteus”( kabaet),“ allantois”( sucuk),“ pylorus”( kapıcı / kursak çıkımı),“ thalamus”( kurgan),“ thymus”( özden; kekik otu),“ ventriculus”( karıncık),“ septum”( bölmeç). Bugün“ galenik preparatlar” olarak bilinen klasik ilâç hazırlama şekillerini tarif etmiştir. M. S. 4. yüzyılda Constantinopolis’ te( bugün İstanbul) yaşayan Oribazius( Oreibasios) klasik çağın son tıp ansiklopedisini kaleme almış ve karma Greko-Romen terimler kullanmıştır.