Tanpınar Mümtaz’ın iç sıkıntısıyla birleşen ruhu roman boyunca savaşın
verdiği olumsuz havadan muzdariptir. Romanın ilk sayfaları özellikleri bu
dönemi yansıtması açısından önemlidir. Mümtaz’ın hasta bakıcı bulmak
için gittiği adresteki kız, kirayı almak için gittiği dükkandaki telefon
konuşması, gazete haberleri, insanların bankalara karaborsalara
koşması bütün bu tablo gelmekte olan felaketin habercisidir.
“Savaş dolayısıyla Türkiye'de ekonomik durum bozulur. Yoksulluk, satın
alma gücünün azalması, açlık, sefalet dar ve sabit gelirli insanlar için
adeta bir kader haline gelir. Bu durum beraberinde salgın hastalıkları da
getirir. Fakirliğin yol açtığı bir diğer olumsuz durum ahlâkî yozlaşmanın
başlamasıdır. Bütün bunlardan ilk olarak etkilenen toplumun temelini
teşkil eden aile kurumudur. Yoksulluk ailelerdeki huzuru alt üst eder. Aile
bireyleri arasındaki ilişki giderek bozulmaya başlar. Aile reisleri
kendilerini çaresiz hissederler. Halide Edib Adıvar'ın Sonsuz
Panayır'ındaki baba, bu çaresizlerden biridir. Çaresizlik onlara barış
zamanında tenezzül etmeyecekleri işler yaptırır. Ölen bir şahsa ait nüfus
cüzdanıyla ekmek karnesi almak bunlardan biridir. Oktay Akbal, büyük
şehrin kenar semtlerinden birindeki bir sokağı ve orada yaşayan yoksul
insanların yaşam mücadelesini anlattığı Garipler Sokağı adlı romanında
savaşın halk üzerindeki ağırlığına da dikkat çeker.”(Uğurlu:1743)
Sadece edebiyata değil insanı ilgilendiren her alana yansımıştır
olumsuzluklar.Yine huzur romanında Tanpınar:”Herkes neşesizdi.Herkes
yarını,büyük kıyameti düşünüyordu.”(s.17) Büyük emel sahibi olan insan
için yarına umutla bakamamak belki de felaketlerin büyüğüdür.İnsan
kendini güven içinde hissederse güzelliklere çevirir başını,sanat
yaratımında bulunur.Oysa bugününden emin olmayan ancak
gerçekleri görür, işitir,yazar.Savaşın edebiyata yansımalarından biri de
kurgudan çok gerçeğe yaklaştırmaktır hayatı.Bilmem iyi bir okur olarak
salt gerçek mi daha çok çeker ilgimizi yoksa geleceğe dair umudu
olmanın kurgusallığı mı?
“Hayat pahalılaşır. Ekmek karneye bağlanır. Savaş dolayısıyla
piyasadaki her şeyin fiyatı artar. Temel gıda maddelerini satın
alabilmek için değerlerinin çok üstünde para ödemek zorunda kalınır.
Çünkü bu maddeler gizlice alınıp satılır olmuştur. Peyami Safa,
Matmazel Noraliya’nın Koltuğu’nda savaş dolayısıyla artan fiyatlar
içinde gayrimenkullerin de yer aldığına işaret eder..
33