dil ve konuşma bozukluğu
rehberlik servisi bilgilendirme serisi
Kekemelikte konuşma akıcılığını bozan tekrarlar , uzatmalar ve bloklar birincil davranışlar olarak adlandırılır . Tekrar ; seslerin , hecelerin , tek heceli sözcüklerin ikiden fazla tekrar edilmesidir ( Örneğin , ka ka kapı ). Uzatma ; ünlü ve ünsüz seslerin uzatılarak söylenmesidir ( Ör : sssssarı ). Blok , tekrar ve uzatmadan sonra oluşur , tekrar ve uzatmaya göre daha fazla eforludur . Blok ; ses tellerinin ve konuşma organlarının ( dil , dudak , diş vb .) bir süreliğine durdurulmasıdır . Çocukların kekemeliklerine / takılmalarına dair farkındalıkları geliştikten sonra kekelememek için gösterdikleri davranışlara ikincil davranışlar denmektedir . Takılmalardan kurtulmak amacıyla takılma başladıktan sonra sözcüğü söyleyebilmek için yapılan ayağı yere vurma , göz kırpma , başı öne atma vb . ya da takılacağını öngördüğünde takılacağı sesi ve sözcüğü kullanmamak için ııııı , eee , yani , şey vb . sözcükler kullanma , bekleme , sözcüğün eş anlamlısını kullanma ikincil davranışlara verilebilecek örneklerdir . Hızlı bozuk konuşmada konuşmanın normal akışında kırılmalar görülür ve buna aşırı hızlı konuşma , düzgün olmayan ritim , yanlış / eksik üretilen sözcükler , anlatımı organize etmede ve planlamada güçlükler , söyleyeceğinden emin olamama ve düşük farkındalık düzeyi eşlik eder .
AKICILIK BOZUKLUĞUNU GİDERMEK İÇİN ÖNERİLER
Kullanılan dil , konuşma içeriği sadeleştirilmelidir . Nasıl ?
• Çocuğun dil ve konuşma becerisinin üstünde karmaşık , uzun , zor cümleler yerine , basit , kısa , öz , anlaşılır cümleler kurulmalıdır . Öncelikli hedefimiz takılmalarını kontrol altına almak olacağı için , sesletim hatalarını ( söyleyemediği sesleri r gibi l gibi ) bir süre görmezden gelmemiz gerekecektir . Sesletim hataları bu süre içinde düzeltilmemelidir . “ Öyle değil böyle söylüyoruz .” gibi uyarılarda bulunulmamalıdır . Yavaşla , Rahat ol , Konuşmadan önce düşün , Derin nefes al , Dur ve tekrar söyle gibi tavsiyelerde bulunulmamalıdır . Ebeveynler kaygılarını , endişelerini belli etmemelidir .
• Ebeveynler sözleriyle ve vücut diliyle bu konudaki endişelerini çocuklarına hissettirmemelidir . Kaygılı bir bakış , kaşların çatılması bile çocuğun kaygı seviyesini arttırabilir , unutulmamalıdır . Çocuğun nasıl söylediğine değil , ne söylediğine , ne anlattığına odaklanılmalıdır . Ebeveynler çocukları kaygılandığında , takılmalarına yönelik farkındalığı oluştuğunda , konuşamadığı için sinirlendiğinde onu sakinleştirmelidir . Nasıl ?
• Takılmalar ne tamamen görmezden gelinmeli ne de durum abartılmalıdır . ‘ Herkes bazı konularda zorluk çekebilir . Ben de sen de abin de baban da ... Hepimiz , hayatta bazen zorluklarla karşılaşırız .’ Takılmanın olumsuz bir şey olmadığı , herkesin zaman zaman takılabileceği , konuşurken zorlanabileceği anlatılmalıdır . Hatta konuşma esnasında kasten takılıp ben de zorlandım denilebilir . ‘ Kötü bir şey değil , herkese oluyor .’ düşüncesi oluşturulmaya çalışılmalıdır . Zaman baskısını ortadan kaldırılmalı . Hızlı konuşulmamalı . Nasıl ?
• Anne , baba , çocuk hep birlikte yavaş konuşmaya geçer ve sohbet ederken , konuşma hızı yavaşlatılarak doğru model olunur . Bu şekilde söylenenler daha anlaşılır olacaktır . Konuşma hızını azaltmanın en iyi yöntemi , yazıdaki noktalama işaretlerinde ( nokta , virgül gibi ) durduğumuz gibi konuşurken de ara ara es vererek durup devam etmektir . Açık uçlu ve fazla soru sorulmamalıdır .
• Çocuğa yöneltilen çok fazla soru çocuğun isteği dışında daha fazla konuşmasına neden olur . Bu durum çocuğun kaygı düzeyini arttırıp daha fazla takılmasına neden olabilir . Çocuğa yöneltilen açık uçlu sorular ( ne , nasıl , neden , niçin ) çocuğun ‘ ya takılırsam ’ kaygısına ek olarak ‘ ne söyleyeceğim ’ kaygısına da neden olur . Hem artan bilişsel yük hem bu yükün neden olduğu kaygı çocuğun takılmalarını artırabilir . Sıra alınarak konuşulmalıdır . Nasıl ?
• Konuşurken çocuğun sözleri kesilmeden , sonuna kadar dinlenmelidir . ‘ Sesini daha çok yükselten sıra alır , konuşur .’ şeklindeki yanlış uygulamaya son verilmelidir .
şehit orhan sürmen ilkokulu
2