Die Agri Handboek 5de Uitgawe | Page 541

539 lewende hawe Akwakultuur 1. Oorsig In Suid-Afrika verkeer akwakultuur nog in sy ontwikkelingsfase. Dit is ’n onderbenutte mark met groot potensiaal vir werkskepping en voedselsekuriteit. Akwakultuur in hierdie land bestaan hoofsaaklik uit varswaterspesies (soos forel, krokodil, ornamentele visse, katvis en kurper) en seespesies soos perlemoen, vis, garnale, oesters en mossels. Kandidaatspesies soos witsteenbras, kreef, knorder, tarbot en seewier word nog ondersoek. Varswaterspesies word oor die algemeen in hersirkuleringstelsels, gronddamme, hokke of leikanale geteel; terwyl soutwatervisse in hersirkuleringstelsels of hokke in beskutte inhamme geteel word. Seeskulpdiere word met behulp van vlotte of langlynmetodes geteel, en perlemoen word geproduseer in tenke waardeur seewater deurentyd gepomp word. Die tegnologie en dienste vir spesies soos ornamentele vis, kurper, forel, krokodil, katvis, perlemoen, garnale, oesters en mossels is goed gevestig, en word verbeter vir spesies soos swaanmannetjies, geelstert en seewier. Die belangrikste gebiede vir die teling van warmwaterspesies (insluitende katvis, kurper, karp en ornamentele visse) is die Limpopo-provinsie, die Laeveld van Mpumalanga en noordelike KwaZulu-Natal. Forelboerderye word in die hoë berge van die Lydenburg-area, in die Kwazulu-Natal, Drakensberg en in die Wes-Kaap aangetref. Tevore is daar op twee plekke in Zoeloeland met seegarnale geboer, maar weens die sterk rand en goedkoop invoere moes hierdie fasiliteite in 2003 gesluit word. Gevolglik is ’n superintensiewe garnaalproduksieprojek bekend gestel naby Port Elizabeth, maar dit het ook in duie gestort, soos verstaan word, as gevolg van riskante finansiële transaksies. Perlemoen is die groot suksesverhaal van die Suid-Afrikaanse akwakultuur. Dit het gegroei van ’n totale produksie van geteelde perlemoen van minder as 100 kg in 1996 tot ongeveer meer as 1 000 ton in per jaar sedert 2008, met ’n uitvoerwaarde van US$32 miljoen (R256 miljoen). Hierdie spesie is ’n gesogte en duur voedselsoort in Suidoos-Asië, maar die internasionale wilde bevolking het radikaal afgeneem as gevolg van stropery. Die wêreldtendens om met seevisspesies te boer, het ook ’n belangrike nuwe fokus in die Suid-Afrikaanse akwakultuur geword. Tot dusver word slegs twee maatskappye bedryf, maar ’n aantal ander seevisboerderyondernemings word tans beplan of is in die vroeë stadiums van bekendstelling. • Akwakultuur – die teling van waterorganismes vir menslike verbruik, ornamentele gebruik of farmaseutiese gebruik • Marikultuur – die teling van mariene organismes • Akwaponika – die kombinering van akwakultuur en hidroponika binne ’n enkele stelsel waarin die plante visafval as ’n voedingsbron gebruik, terwyl die water gesuiwer word vir die vis. 2. ’n Kykie van naderby Wateruintjies (Aponegeton distachyos). Hierdie sektor is gefragmenteer en informeel van aard, wat die verspreiding van data bemoeilik. Dit wil voorkom asof die sektor deur die toename in toerisme in die Wes-Kaap gestimuleer word, en produkte kan al meer in spesialiswinkels en ander kleinhandelafsetpunte bekom word. Goudvisse (Carrasius auratus) het ’n bestendige toename in plaaslike kleinhandelverkope getoon, maar die oorgrote meerderheid van hierdie visse word uit die Verre Ooste en Israel ingevoer. Vandag word ongeveer 85% van die goudvisse wat in Suid-Afrika verkoop word, ingevoer, omdat plaaslike produsente sukkel om met goedkoop invoerevan sekere variëteite mee te ding. Die afname in die produksie van ornamentele Koi-karper (C. carpio) in 2004 is veroorsaak deur ’n hewige wêreldwye en plaaslike uitbraak van die Koi-herpesvirus, wat ’n nadelige uitwerking op sowel plaaslike produksie as wêreldwye handel in Koi gehad het. Dit wil egter voorkom asof die sektor van hierdie terugslag herstel het. Die meerderheid hoëwaarde-koi word ingevoer, en die laer grade word uit invoere en plaaslike produksie verkry. Hierdie sektor bied beduidende geleenthede vir bykomende produsente waar ander goedkoper geproduseer kan word as die koste op invoer wat sekere variëteite betref, ander variëteite kan goedkoper geproduseer word as die koste van invoere. Weinig ontwikkeling is aangemeld vir ander ornamentele visspesies veral sedert die sluiting va n grootskaalse ondernemings in KwaZulu-Natal in 2003. Die sektor wentel grotendeels om kleinskaalse produksiestelsels, stokperdjiebeoefenaars en informele handel, alhoewel daar groot potensiaal is vir investering en indiensneming om plaaslike produkte te produseer om ingevoerde produkte te vervang. Daar word beraam dat 250 dose ornamentele vis in 2006 weekliks na Suid-Afrika ingevoer is – wat minstens twee-derdes verteenwoordig van die vis wat in die land verkoop word. Weinig ontwikkeling vind tans met betrekking tot die spesies baars (Micropterus salmoides), karp (Cyprinus carpio) en harder (Mugulidae) plaas, alhoewel daar vooruitsigte vir al drie bestaan. Perlemoenboerevereniging van Suider-Afrika (AFASA) Wayne Barnes (President) Tel: 021 785 1477 [email protected] Perlemoenboere word verteenwoordig deur die Perlemoenboerevereniging van Suider-Afrika (AFASA). AFASA is ’n baie aktiewe produsentevereniging wat navorsing bevorder om algemene probleme op te los en verskeie projekte onderneem om die belange van perlemoenboere te bevorder. Ongeveer 100 perlemoenspesies kom wêreldwyd voor, en sommige van hierdie spesies is baie gewild in die Verre Ooste, waar dit ’n belangrike deel van tradisionele spyskaarte is. Die Suid-Afrikaanse spesie, Haliotis midae, word goed in hierdie markte ontvang, danksy die uitstekende smaak en tekstuur asook die wit kleur van die vleis. Die suksesvolle kunsmatige teling van die spesie Haliotis midae het gelei tot die vestiging van omtrent 15 kommersiële plase in Suid-Afrika sedert die 1990’s, en verdere terreine word tans deur potensiële beleggers ondersoek. Dit duur drie jaar voordat perlemoen die markgrootte van 100g of In lengte van 80 mm bereik. Tans word daar in Suid-Afrika ongeveer 1 000 ton lewende massa per jaar geproduseer, met ’n plaashekwaarde van R256 miljoen. Ongeveer 70 ton word as ingelegde produkte uitgevoer en die res hoofsaaklik as lewende perlemoen. Alhoewel winsgewendheid deur skommelinge in die randwisselkoers beïnvloed word, het die prys van geteelde perlemoen stabiel by ongeveer $32/kg lewende massa gebly. Die langtermynvooruitsigte van die bedryf lyk dus aanloklik. Dienste aan die sektor (soos voer- en saadverskaffing, veeartsenykundige dienste, toerusting, verwerking, ens.) is betreklik goed gevestig en verbeter steeds. Alhoewel sommige plase slegs kelp as voer gebruik, gebruik die meeste plase beide kelp en ’n geformuleerde kunsmatige voer. Die perlemoenbedryf lewer ’n belangrike bydrae tot die sosio-ekonomiese ontwikkeling van kusgemeenskappe. Forelvereniging van die WesKaap Tel: 023 614 3063 Krijn Oord – 072 245 7605 Forum vir Forelprodusente in Mpumalanga Tel: 013 235 1248 [email protected] Forel. Die vier hoofproduksiegebiede is Mpumalanga (500 ton, 14 plase), die Wes-Kaap (450 ton, 14 plase), KwaZulu-Natal (150 ton, 4 plase) en die Oos-Kaap (20 ton, 3 plase). ’n Verskeidenheid produksiestelsels soos hokke, gronddamme, leikanale en ronde damme word vir teling gebruik. Vingerlinge, voer en produksietegnologie is geredelik beskikbaar, en marktoegang is die hooffaktor wat die groei van die bedryf reguleer.