511
akkerbou & tuinbou
Sojabone
Sien ook die hoofstuk oor Graan en Oliesade.
1. Oorsig
Soja lewer ná mielies, koring en rys die grootste oes ter wêreld op.
Dit is ’n uitstekende wisselgewas met duidelik waarneembare voordele vir
die gewasse wat aangeplant word nadat die soja geoes is.
Sojabone word hoofsaaklik in droëlandtoestande verbou, veral in
Mpumalanga, KwaZulu-Natal, die Vrystaat en Noordwes. (Raadpleeg die
kaart op www.sppcom.com om te sien waar soja in Suid-Afrika verbou
word).
Afhangende van plaaslike toestande, word sojabone gewoonlik in November
en Desember geplant. Die plant reageer op dag-nag-verhoudings, wat die
reproduksieproses stimuleer. Indien daar in Januarie geplant word, sal die
plant korter wees met ’n laer oespotensiaal, aangesien die dae gedurende
die plante se groei korter begin word. Tydens rypwording word die blare
geel en die voginhoud van die sade daal – van ongeveer 65% tot 14% binne
14 dae – indien weerstoestande droog en warm is.
Suid-Afrika is ’n netto invoerder van ongeveer 600 000 ton sojameel,
ongeveer 800 000 ton plantolie en ongeveer 50 000 ton voedselbestanddele
van soja.
Statistieke (bv oesskattings en invoere/uitvoere) is beskikbaar op die SuidAfrikaanse Graan Inligtingsdiens se webtuiste – www.sagis.org.za.
Sojabone is wêreldwyd ’n belangrike bron van plantolie en proteïen,
en daar is toenemende belangstelling in sojaprodukte by mense wat
gesonder wil lewe. Soja bevat beduidende hoeveelhede van al die
essensiële aminosure wat die mens nodig het.
Sojabone kan as ’n groente geëet word, maar kan ook tot sojamelk verwerk
word. Sojasous kan van die ryp, gefermenteerde bone gemaak word,
terwyl geroosterde sade as ’n vervanging van koffie gebruik kan word.
Sojameel, wat ook uit sojabone vervaardig word, word as bymiddel en
aanvuller in graanmeel, vleisprodukte en gesondheidsvoedsel gebruik.
Sojaboonmeel is ’n baie ryk proteïenvoer vir vee, terwyl die vegetatiewe
gedeeltes van die plant as kuilvoer, hooi of weiding gebruik kan word. Dit
kan ook as groenbemesting ingeploeg word.
Soja-olie word gebruik by die vervaardiging van verf, linoleum, oliedoek,
drukkersink, seep, insekdoder en ontsmettingsmiddels. Die lesitienfosfolipiede wat as ’n neweproduk van die oliebedryf bekom word,
word as benattings- en stabiliseringsmiddel in die voedsel-, grimerings-,
farmaseutiese, leer-, plastiek-, seep- en reinigingsmiddelbedryf
gebruik. Sojaboonmeel en sojaproteïen word by die vervaardiging
van sintetiese vesel, kleefstowwe, tekstielplanering, waterdigting en
brandbestrydingskuim gebruik. Die strooi kan ook gebruik word om
papier te maak wat stywer is as papier wat van koringstrooi gemaak
word.
Vir inligting oor die gebruik van sojabone vir biobrandstof, kontak Rainbow
Nation Renewable Fuels of besoek www.rnrf.co.za.
2. Internasionale sakeomgewing
Sien die “Monthly Bulletin“ op SAGIS se webtuiste vir die jongste inligting oor
invoere/uitvoere.
Die sojaboon verskaf plantproteïen van goeie gehalte aan miljoene mense en
diere, asook bestanddele vir talle chemiese produkte. Sedert die laat 20ste
eeu het sojabone ’n belangrike rol gespeel in die verligting van hongersnood
in die wêreld.
Die belangrikste produsente van sojabone is die Verenigde State van
Amerika, Brasilië, Argentinië, China en Indië.
Die invoertarief vir sojabone is 8% van die VAB-prys (Suid-Afrika is ’n netto
invoerder).
Die binnelandse prys (SAFEX) volg gewoonlik die invoerprys (gegrond op
sojameel en -olie) na.
Wat uitvoere betref, moet voldoen word aan fitosanitêre vereistes en
gehaltestandaarde, en moet ’n sertifikaat van die Raad van Toesig op die
Uitvoer van Bederfbare Produkte (PPECB-sertifikaat) verkry word.
Bron: SAGIS
Besoek die volgende webtuistes:
• American Soybean Association (ASA) – www.soygrowers.com
• Ohio Soybean Council en die Ohio Soybean Association –
www.soyohio.org
• World Initiative for Soy in Human Health (WISHH) – www.
wishh.org
• www.ussec.org – US Soybean Export Council
• www.soyconnection.com – ’n webtuiste wat inligting verskaf en
deur die United Soybean Board (VSA) bestuur word.
• www.unitedsoybean.org – United Soybean Board (USA)
• www.cmegroup.com – Chicago Board of Trade (deel van die
CME-groep)
• www.ift.org – Institute of Food Technologists (US).
3. Plaaslike sakeomgewing
Die regulasies met betrekking tot die gradering, verpakking en bemarking van sojabone
vir verkoop in die Republiek van Suid-Afrika is verkrygbaar op www.graansilo.co.za.
• Die Suid-Afrikaanse sojaboonbedryf het ’n negatiewe handelsbalans:
ons verbou nie genoeg soja vir eie gebruik nie.
• Geen statutêre heffings is tans van toepassing nie en oliesade kan
vrylik bemark word. Die Suid-Afrikaanse Termynbeurs bepaal op ’n
daaglikse grondslag die binnelandse pryse. Die relatiewe pryse van
ander graanprodukte, die wisselkoers, die beskikbaarheid van saad,
die beskikbaarheid en koste aan wal van ingevoerde ruolie, sowel
as aanplantings van ander oesgewasse, bepaal in groot mate die
markvooruitsigte van sojabone.
• Die sojaboon-bemarkingseisoen in Suid-Afrika begin op 1 Januarie en
eindig op 31 Desember van die kalenderjaar.
4. Inligting vir boere
Redes vir die verbouing van sojabone:
• diversifisering weg van mielies
• toenemende vraag na veevoer
• toenemende sojavoedselproduksie
• biodiesel uit sojabone
• sojabone is een van die min oesgewasse wat in wisselbou met koring
verb