292
3. Soönoses: veesiektes wat mense kan affekteer
nasionale kwessies
Die woord soönose het ontstaan uit die Griekse woord zoon, wat dier
beteken, en nosos wat siekte beteken. In 1959 is soönoses deur die Wêreldgesondheidsorganisasie (World Health Organisation – WHO) se Komitee vir
Soönoses gedefinieer as “those diseases and infections that are naturally
transmitted between vertebrate animals and man”.
Biosekuriteit
Soönotiese siektes is ’n beroepsgevaar vir diegene wat met vee werk,
insluitende boere en hul werkers, veeartsenykundige personeel, diegene
in die slagpale- en melkerybedryf, en uiteindelik ook die verbruikers van
diereprodukte soos vleis, suiwelprodukte en eiers.
Mense dink nie aan die verreikende gevolge van ’n aksie soos om vrugte
onwettig oor die grense se bring, of om ongemerke varke by ’n veiling te
koop nie. Dit kan uit onskuld of onkunde wees dat biosekuriteitsmaatstawwe
verontagsaam word, maar die inkomste wat verlore gaan kan biljoene rande
beloop wat ’n hele sektor op sy knieë kan dwing en die bestaan van duisende
ander kan bedreig.
Die voorkoming van die oordrag van soönotiese siektes vanaf diere na
mense rus op drie pilare:
• Die eerste hiervan is om diere gesond te hou deur goeie bestuur,
inentings en parasietbeheer.
• Die tweede pilaar is persoonlike higiëne en gesonde werkstoestande
in die vee-bedryf – veral wat betref die voorsiening van goeie ventilasie
en toeganklike ablusieblokke.
• Die derde pilaar is voedselhigiëne, die handhawing van ’n koue ketting
en inspeksie en gehaltebeheer van diereprodukte vanaf die plaas na die
tafel.
1. Oorsig
Biosekuriteit analiseer en bestuur risiko’s in die sektore van voedselsekerheid,
dierelewe en gesondheid en plantlewe en gesondheid
Dit is in ’n land se belang om in sy kapasiteit om siekte te beheer en om sy
voedselstelsels te beskerm te belê.
Bronne: www.fao.org/biosecurity, www.arc.govt.nz en dr. Peter Oberem
2. Biosekuriteit en die veeboer
Vir breedvoerige en spesifieke inligting oor die toepassing van
biosekuriteitsbeginsels kan u u veearts of die relevante handelsorganisasie
[bv. Suid-Afrikaanse Varkprodusente-organisasie (SAVPO)] raadpleeg.
Aansteeklike siektes kan op die volgende wyses tussen aktiwiteite versprei:
• die invoer van siek diere, of gesonde diere by wie die siekte in die
inkubasiefase is
• die invoer van gesonde diere wat van die siekte herstel het maar nou
draers is
• voertuie, toerusting, klerasie en skoene van besoekers of werknemers
wat tussen kuddes beweeg
• kontak met lewelose voorwerpe wat met siekte-organismes besmet
is
• karkasse van dooie diere waarmee daar nie op die korrekte wyse
weggedoen is nie
• voeding, veral hoë-risiko-voeding, wat met mis besmet kan wees
• onsuiwer water (oppervlak-dreineringswater ens.)
• die hantering van mis, asook mis in aërosolvorm en stof
• ander diere behalwe vee (perde, honde, katte, wild, knaagdiere, voëls
en insekte)
Biosekuriteit behels drie belangrike komponente: Isolasie, Beheer oor
beweging, en Sanitasie.
• Isolasie: Die belangrikste stap in siektebeheer is om die beweging en
vermenging van vee tot die minimum te beperk.
• Beheer oor verkeer: Dit sluit verkeer op die boerderyperseel in, asook
verkeerspatrone op die perseel. Dit is belangrik om te begryp dat
verkeer meer insluit as bloot voertuie. Alle diere en mense moet in
ag geneem word. Ander diere afgesien van vee sluit in honde, katte,
perde, wild, knaagdiere en voëls.
• Sanitasie: Dit het te doen met die ontsmetting van materiaal, mense
en toerusting wat die perseel binnegaan, asook die sindelikheid van die
mense en toerusting op die perseel.
Bron: Aangepas uit Biosecurity Basics for Cattle Operations and Good Management
Practices (GMP) for Controlling Infectious Diseases, gepubliseer deur die Institute of
Agricultural and Natural Resources, University of Nebraska-Lincoln Extension
Indien hierdie drie aspekte in ag geneem word, is die risiko om enige
siekte van ’n dier aan te steek, baie klein – dan staan mens ’n groter kans
om siektes van ander mense aan te steek! Voorkoming is egter beter as
genesing; indien u vermoed dat u aan ’n soönotiese siekte ly, is dit raadsaam