204
omskryf as enige grondbewerking wat minstens 30% van die grondoppervlak bedek laat met plantreste direk nadat aanplanting plaasgevind het. In
Afrika sluit hierdie term egter alle gewasproduksiestelsels in wat ten doel het
om doeltreffender gebruik te maak van natuurlike en menslike hulpbronne
terwyl omgewingsagteruitgang terselfdertyd beperk word, hoofsaaklik
weens die probleme wat baie boere ondervind om die instroming van
lewende hawe ná die oes van gewasse uit te sluit of te beheer.
Om dit eenvoudig te stel: al hierdie metodes laat plantreste tussen
groeiseisoene op die grondoppervlak agter. Dit verskaf ’n beskermende
laag wat wind- en watererosie verminder, verdamping verlaag, die wegvloei
van water verminder en gevolglik die beskikbaarheid van grondwater
(uit besproeiing of reën) dramaties verhoog. Organiese materiaal, die
sleutelbestanddeel in grondproduktiwiteit, neem toe, asook erdwurms,
bewaringsgrondbewerking se “biologiese ploeg”, wat dieselbehoeftes tot
50% of meer verminder.
Enkele vorme van bewaringslandbou:
Bewaringslandbou, soos omskryf deur die Voedsel- en Landbou-organisasie
van die Verenigde Nasies (FAO), word internasionaal aanvaar as die beste
gewasproduksiestelsel en sluit alle boerderystelsels in wat voldoen aan die
beginsels van
•
voortgesette minimale grondversteuring (insluitend GEEN
grond-omkering)
– om wortelkanale te behou en die opbou van grondbiotabevolkings
en dus ook grondstruktuur, te bevorder
• permanente organiese grondbedekking (hetsy deur lewende
gewasse of deur oes- of ander plantreste)
– om die impak van reëndruppels en waterafloop (en gevolglik
grondverlies) te verminder
• diversifikasie van oesspesies wat in opeenvolging en/of assosiasies
groei (veral wisselbou)
– om die diversiteit van voedselbronne en derhalwe grondbiota
te verhoog, veral roofdiere, en om plaag- en siektesiklusse te
verbreek
Let daarop dat hoewel party organiese boere bewaringsboerderye bedryf
waarvolgens produksiestelsels meer omkering of bewerking van die grond
vereis as normaalweg om die saad of saailinge te plant (byvoorbeeld by die
opneem van bemesting), kan sodanige stelsels nie as bewaringslandboustelsels
beskryf word nie.
Geenbewerking (ook bekend as zerobewerking of direkte besaaiing)
is ’n gewasproduksiestelsel wat geen saadbeddingvoorbereiding vereis nie,
behalwe om die grond oop te maak (’n gleufie of gaatjie wat in die grond
gedruk word) met die doel om die saad of saailing daarin te plaas. Tydens
die groeiseisoen word die grond nie bewerk nie. Soos in die geval van
bewaringslandbou word onkruid deur deklae, allelopatie (die antagonisme
van sommige plante of plantreste jeens ander plante), wisselbou of toepaslike
(verkieslik nouspektrum-, biovriendelike) onkruidmiddels beheer.
Minimum bewerking is stelsels wat minimale grondmanipulering vir
gewasproduksie behels. Dit staan ook bekend as verminderde bewerking.
Minimum bewerking se belangrikste doelwitte sluit in:
• Om die minimum aantal en minste ingrypende bewerkings te doen om
grondtoestande te optimaliseer deur gereeld ’n onderskeid te maak
tussen die rygebied en die tussenrygebied.
• Om die aantal kere wat oor die land beweeg word tot die minimum te
beperk om grondverdigting en strukturele verswakking te voorkom.
• Om vog te bewaar.
• Om gronderosie te verminder.
• Om meganiese energie en arbeidsinsette te verminder.
Enkele algemene minimum bewerkingstelsels sluit in:
• 0
Bewerk en plant: Trekkergedrewe toerusting berei smal stroke
voor deur sekondêre bewerking te gebruik nadat die primêre
grondbewerking plaasgevind het en net voordat die planter ingespan
word.
• Strookbewerking: Kombinasie-eenhede voer strook- of
sonebewerking in onbewerkte grond uit net voor die planter
(gewoonlik word ’n beitelploeg gebruik met die uitsluitlike doel om
die poreusheid en bewortelingsdiepte in die wortelsone te verbeter).
Spesifieke praktyke sluit in
- Skeur-op-ry: ’n Swaar tand word op ’n diepte van 300-450 mm in
die pad van die beplande (dikwels ook die vorige) ry voor die planter
getrek.
- 0Beitel: Ligter beiteltande word getrek op ’n diepte van 200-300 mm
as die enigste bewerking voor aanplanting.
• Beitel en skottelploeg: Primêre grondbewerking word uitgevoer
deur slegs beiteltande te gebruik, gevolg deur ’n ligte skottelploeg net
voor aanplanting.
• Skottelploeg-aanplanting: ’n Eenmalige skottelploegbewerking
word gedoen voordat aangeplant word om die verdigte grondoppervlak
los te maak, onkruid te beheer en die meeste van die reste op die
oppervlak te laat.
• Bedding-aanplanting: Hierdie metode word algemeen gebruik vir
grondvogbestuur, veral by gewasse wat op die oppervlak benat word
en waar voortjies op vasgestelde intervalle gemaak word sodat die
beddings tussenin opgelig word.
Rifgrondbewerking is ’n aanplantingsmetode waarvolgens gewasse bo-op
die walletjie of rif, in die voor of langs die kante van ’n rif geplant word. Die
walletjies of riwwe kan op die kontoere wees met gegradeerde vore wat
in ’n graswaterbaan dreineer, of kort dwarsverbindings gebr