Die Agri Handboek 5de Uitgawe | Page 164

162 Die brand van vleilande Vleilande word om baie redes gebrand, byvoorbeeld vir die verbetering van die weidingswaarde vir lewende hawe, die verwydering van ou, dooie plantmateriaal, verbeterde produktiwiteit, die beheer van indringerplante, die vermindering van die risiko van wegholbrande en die verbetering van die habitat van spesies wat van vleilande afhanklik is. Indien brande verkeerd aangewend word, kan dit onbeplande negatiewe gevolge hê en daarom is dit uiters belangrik om die korrekte benadering te volg. Goeie brandwenke: • Die vleiland kan elke tweede jaar gebrand word as die reënval meer as 800mm per jaar is. Brand elke derde of vierde jaar in baie droë dele van die land (minder as 800mm per jaar). Brand hang ook van weidingsdruk af. Indien die vleiland op sy maksimum drakrag bewei word, moet minder gereeld of glad nie gebrand word nie. • Indien dit moontlik is, verdeel die vleiland in brandblokke en brand slegs die helfte van elke blok. Die ongebrande deel bied dan skuiling vir die natuurlewe. Waar dit nie prakties is nie en ’n hele paar vleilande na aan mekaar lê, brand een hele vleiland terwyl die ander nie gebrand word nie. • Dit is ’n goeie idee om koel vure te gebruik. Brand wanneer die gras klam is ná reën, of saans of vroeg in die môre nadat dit gedou het. • Brand saam met die wind, want dit is meer beheerbaar en minder skadelik vir plantgroeipunte. • Brand aan die begin van die groeiseisoen net na die eerste reëns sodat die plante weer vinnig kan groei. • Hou rekord van wanneer u brand, waar u brand en die toestande waaronder u brand sodat u brandtegnieke kan verbeter en u die kennis met u bure kan deel. Wat u nie moet doen nie: • Moenie vroeg in die winter brand nie. • Moenie ’n vleiland brand as dit heeltemal droog is nie, want indien die vleilandgrond ’n hoë organiese inhoud het, kan ondergrondse vure ontstaan wat moeilik is om te beheer en jare kan bly brand. • Baie warm en stadig bewegende vure kan selfs die vleiland se plantwortelstelsels vernietig. Met geen beskermde deklaag nie, kan gronderosie intree. Warm vure vernietig ook sekere plante en wysig die verskeidenheid plante wat in vleilande groei. Dit veroorsaak dat die benutting van die vleilande vir weiding daaronder ly. • Stel brand vir nog ’n dag of selfs ’n jaar uit indien die gevaar van grondontbranding in droë jare bestaan, wanneer weerstoestande konstant ongeskik is of wanneer diere wat in die winter broei (bv. lelkraanvoëls), nog nie klaar gebroei het nie. Die aanplanting van gewasse in ’n vleiland Een van die kontroversiële landbougebruike van vleilande is die kweek van gewasse. Dit is moontlik om sommige gewasse op só ’n wyse in vleilande aan te plant dat dit nie die funksionering van die vleiland beïnvloed nie. Verbouing in vleilande word deur die Wet op die Bewaring van Landbouhulpbronne (CARA) beheer. ’n Permit vir verbouing in vleilande moet by die tersaaklike landboudepartement verkry word. Die aanplant van gewasse in ’n vleiland moet nooit die dreinering van die vleiland of die beplanting van die hele vleiland behels nie. Dit sal die natuurlike eienskappe van die stelsel beïnvloed en baie van die ander voordele van die vleiland ongedaan maak. Wat u nie moet doen nie: • Moenie bome in vleilande plant nie, veral nie eksoties e bome wat ’n klomp water verbruik nie, omdat dit die vleiland sal uitdroog. Laat altyd geskikte bufferstroke tussen houtplantasies en vleilande oop. • Moet nooit ’n vleiland naby sy uitloop dreineer nie. • Moenie aanplantings in die natste dele van die vleiland doen nie. • Vermy sensitiewe vleilandgebiede: vleilande met hoë erosiegevare, beboste vleilande, moeraslande, vleilande wat huisvesting vir bedreigde spesies soos die lelkraanvoël bied, vleilande op die randgebiede van riviermondings en vleilande in opvangsgebiede en gebiede waar daar reeds baie skade aan ander vleilande aangerig is. • Moet nooit diep slote grawe om vleilande uit te droog nie, want dit kan die struktuur en funksionering van die vleilande vernietig. • Vermy die gebruik van chemikalieë wat die oppervlak- of grondwater sal besoedel. • Moenie groot gebiede vir aanplanting ontbos nie. Probeer om soveel moontlik oorspronklike plantegroei onaangeraak te laat om die grond- en ondergrondse water te beskerm. Nuttige wenke aangaande aanplanting in vleilande: • Kies gewasse wat nie baie kunsmatige dreinering of droë grond nodig het om te oorleef nie. Amadumbe en sekere inheemse grasse is goeie keuses. • As gevolg van die risiko van oorstromings en grondverlies moet u eerder aan die buitenste rante van die vleiland aanplant as reg in die middel of in die laagste deel van die vleiland. • Probeer aanplantings met die minste moontlike versteuring doen. Plant met die hand. Grawe net so veel as wat werklik nodig is. • Gebruik die vleilandplante wat u verwyder, as ’n deklaag vir die grond. • Gebruik so min kunsmis en plaagdoder moontlik, want dit sal in die water insypel en besoedeling veroorsaak. • Akkerbou is ’n goeie idee. Dit beteken dat u stukke natuurlike vleilandplantegroei tussen bewerkte akkers ooplaat. • Moenie meer as altesame een kwart van ’n vleiland bewerk nie. • ’n Goeie idee is om ’n aantal akkers te hê, sê maar drie, en jaarliks slegs een te beplant. Dit beteken dat elke akker twee jaar lank tussen aanplantings rus. • As dreineringslote gegrawe word, maak seker dat dit nie meer as 30 cm diep en breed is nie en slegs ’n klein gebied dek sodat die vleiland nie heeltemal opdroog nie. • Alle dreineringslote moet in die droë seisoen toegegooi word om die vleiland lewend te hou. Is vleilande ’n agritoerismemoontlikheid? Vleilande bied aangename oop ruimtes waar mense kan stap, voëls kan besigtig of net die natuur geniet. Buitelugbedrywighede soos fietsry, stap, roei, visvang, voëlbesigtiging en watersport dra alles by om ons leefstyl en geestesgesondheid te verbeter en geestelike ongesteldhede, soos depressie, teë te werk. Vleilande, soos vloedbosse (“mangroves”) en rotsagtige kusgebiede, is gewilde bestemmings vir skooluitstappies. Sulke gebiede is fassinerende buitelugklaskamers waar leerders die elemente van die ekostelsel interaktief kan ervaar en eerstehands kan sien hoe dit geïntegreer is. As habitats vir natuurlewe soos watervoëls, seekoeie en hengelvis, is vleilande aanloklike toeristebestemmings. Die ekonomie van die dorp Wakkerstroom hang byvoorbeeld baie af van die voëlbesigtiging in die omgewing van die Wakkerstroom-vleiland en omliggende gebied. Die St. Lucia-meer in die iSimangaliso-vleilandpark in KwaZulu-Natal is nog ’n voorbeeld. Hier regverdig die sukses van toerisme die 1996-regeringsbesluit om eerder voorkeur aan die toerismegebaseerde ekonomiese ontwikkelingstrategie vir die streek te verleen as aan mynbou. 5. Belanghebbendes Wetland Portal of South Africa, www.wetlands.za.net verstrek kontakbesonderhede provinsiale en streek-vleilandforums landwyd. Die nasionale beleid en wetgewing voorsien duidelike riglyne en ondersteuning vir rehabilitasie, maar die moeilike skakeling tussen mense en vleilande beteken dat optrede wat op die volhoubare rehabilitasie en die bewaring van vleilande gemik is, sal afhang van die toewyding en betrokkenheid van alle belanghebbers, veral grondeienaars en vleilandgebruikers. Aurecon Tel: [phone] www.aurecongroup.com Departement van Omgewingsake (DEA) Tel: [phone] www.environment.gov.za Aurecon is ’n meerdissiplinekonsultantskap wat spesialiseer op Departement van Waterwese ’n groot aantal waterhulpbron- en (DWA) Tel: [phone] omgewingsterreine. www.dwa.gov.za Departement van Landbou, Endangered Wildlife Trust (EWT) Bosbou en Visserye (DAFF) African Crane Conservation Direktoraat Grondgebruik en Programme (EWT-ACCP) Grondbestuur Tel: [phone] Tel: [phone] [email protected] www.daff.gov.za www.ewt.org.za