146
Relatiewe ligging
Elke element moet multifunksioneel wees
Plaas elemente in u stelsel waar hulle die doeltreffendste is. (Elemente is
enige komponent in u ontwerp: ’n huis, ’n skuur, beeste, tuine, ekstensiewe
oeste, ensovoorts.) Deur die elemente te plaas waar dit die nodigste is,
verminder ons die hoeveelheid werk en energie wat ons moet inspan. Hierdie
beginsel lei ook tot die skepping van verhoudinge tussen ontwerpelemente
om produktiwiteit en doeltreffendheid te verhoog. ’n Goeie voorbeeld is
om water uit akwakultuurdamme te gebruik om voedselproduksiegebiede
te besproei.
Elke element wat gekies word moet minstens drie funksies lewer,
byvoorbeeld, windskerms bied skuiling aan diere wat plae beheer, dien as
’n bron van wilde voedsel en bevat ’n bosagtige laag wat ook plaagbeheer
verskaf.
Doeltreffende energiebeplanning
Elke element in ’n permakultuurstelsel moet geplaas word waar dit die
doeltreffendste funksioneer. Dit staan as sone-, sektor- en hellingbeplanning
bekend.
Sonebeplanning
Elemente word in sones geplaas op grond van hoe gereeld u dit benodig
en besoek, asook die hoeveelheid insette wat dit benodig. Areas wat
daagliks besoek moet word om te oes of in stand te hou, soos groentetuine,
kwekerye, hoenders, ’n herwinningsarea, ensovoorts, behoort naby die
huis geplaas te word om maklike toegang te verseker sodat hierdie stelsels
behoorlik waargeneem en in stand gehou kan word. Plekke en stelsels
wat minder dikwels besoek word, word verder weg van die hoofsentrum
van aktiwiteit geplaas, soos boorde, stapelvoedselstelsels, houtplantasies,
dierestelsels, ensovoorts, omdat hierdie plekke minder aandag verg en
minder dikwels geoes of ingesamel word. Die ontwerp word dus verdeel in
sones wat uitwaarts van die aktiwiteitsentrum beweeg, byvoorbeeld:
• Sone 0 – Huis of onderneming
• Sone 1 – Intensiewe groentetuine, kwekerye en klein dierestelsels
• Sone 2 – ’n Boord of gemengdevoedselgebied (meerjarige spesies); en
stapelvoedselstelsels (graansoorte en knolle).
• Sone 3 – Dit kan grootskaalse semibeheerde stelsels soos plantasies;
grootdiervoerstelsels en akwakultuur inkorporeer.
• Sone 4 – Semibeheerde wildestelsels van hoofsaaklik inheemse
spesies wat vir medisynes ingesamel word, inheemse vrugte en
vuurmaakhout.
• Sone 5 – Onbeheerde wildestelsels van inheemse spesies wat as ’n
veilige hawe vir natuurlewe dien en ’n plek is waar ons die natuur kan
waarneem.
Hellingbeplanning
Hellingbeplanning behels om u perseel vanuit ’n syaansig of -perspektief waar
te neem, en hellinghoeke en hoogte in ag te neem. Dit help ons om damme,
wateropgaartenks, paaie en voetpaaie, dreine en afloopverleggings op die
regte plekke te plaas, sodat ons helling op ons grond tot ons voordeel kan
inspan. Ons plaas, byvoorbeeld damme en wateropvangkonstruksies aan
die bokant van die huis en tuin, sodat ons gravitasie in plaas van ’n meganiese
pomp kan gebruik om water te laat vloei. Hellingbeplanning beteken ook
dat ons kontoere vir tuinmaak kan gebruik om erosie te verminder en
waterretensie te verhoog.
Sektorbeplanning
Beplan u perseel om maksimaal gebruik te maak van energie wat daardeur
beweeg, of om hierdie energie af te lei. Sektorbeplanning hanteer
“wilde-energie” wat van buite na die eiendom beweeg. Dit beteken dat
ons ontwerpe die volgende in ag neem: brandgevaar, sterk of skadelike
winde; om ongewenste uitsig af te sper; winter- en somersonhoeke;
vloedgevaargebiede, ensovoorts. Dit lei tot die plasing van huise, windskerms,
brandstroke en waterstelsels. Sektore kan ook tot die verandering van
soneplasing lei.
Elke funksie moet deur baie elemente gedien word
Plaagbeheer, grondvrugbaarheid, wateropvangs en -besproeiing, deklaagen voedselvoorsiening, ensovoorts, moet deur meer as een element gedien
word. Dit beteken indien een element misluk in sy taak om ’n diens te lewer
(plaagbeheerhoenders word deur ’n hond opgeëet), moet daar minstens
drie ander elemente as ondersteuning wees om volhoubaarheid te verseker
(plante, eende en wildevoël beheerplae). Indien u hierdie beginsel toepas,
sal die basiese behoeftes van u aangeplante ekologie konsekwent vanuit die
stelsel bevredig word.
Gebruik eerder b