Contemporary Eurasia, Economic and Political Issues, volume V (1) Contemporary Eurasia volume V (1) | Page 11

ԱՐՄԵՆ ՄԱՆՎԵԼՅԱՆ ու գազի շուկաներում տեղի ունեցող զարգացումներին: Այն ազ- դում է ոչ միայն առանձին վերցրած պետությունների, այլև տարածաշրջանների անվտանգության դինամիկայի, միջպե- տական հարաբերությունների որակի ու նույնիսկ ներքաղաքա- կան զարգացումների վրա։ Նավթի միջազգային շուկայում տե- ղի ունեցող տեղաշարժերը շատ դեպքերում կարող են նաև այդ տարածաշրջաններում ձևավորված ռազմաքաղաքական հա- վասարակշռության փոփոխության հանգեցնել և հակամար- տությունների պատճառ դառնալ: Միջազգային շուկայում նավթի գների թե՛ կտրուկ բարձ- րացումը և թե՛ գնանկումը հանգեցնում են ոչ միայն տնտե- սական ու քաղաքական փոփոխությունների, այլև խորքային աշխարհառազմավարական տեղաշարժերի, ինչը փոխում է նաև հիմնական խաղացողների՝ էներգակիրներով հարուստ տարածաշրջաններում նավթի խոշոր արդյունահանողների և ամենամեծ սպառողների շահերը: Մեծ Մերձավոր Արևելքում, նաև մասամբ Հարավային Կովկասում տեղ գտած վերջին տա- րիների զարգացումները հենց այդ փոփոխությունների ու ազ- դեցությունների վառ օրինակներ են: Նավթի գների անկումը համաշխարհային շուկայում առաջարկի ու պահանջարկի անհավասարության պայմաննե- րում հանգեցրել է նավթային տարածաշրջանների անվտան- գային դինամիկայի նվազմանը՝ ավելացնելով հնարավոր պա- տերազմների ու ճգնաժամերի ռիսկերը։ Նման երևույթ առա- ջին անգամը չէ, որ նկատվում է այդ տարածաշրջաններում, սակայն հետխորհրդային շրջանում հարավկովկասյան տարա- ծաշրջանի համար ընդհանրապես և առանձին պետություն- ների համար մասնավորապես սա նոր երևույթ է, որը կարող է էականորեն փոխել տարածաշրջանում ձևավորված ռազմաքա- ղաքական հավասարակշռությունը։ Էներգակիրներով հարուստ պետությունները նավթի գների փոփոխության պայմաններում Էներգետիկ տարածաշրջանների աշխարհառազմավա- րական նշանակությունը կախված է նաև այնտեղ գտնվող և էներգակիրներով հարուստ պետությունների կարևորությունից նավթի միջազգային շուկայում: Առանձին վերցրած նավթային պետության գոյատևման բանաձևը կախված է նավթագազա- յին համակարգի զարգացածությունից և դրանից քաղաքական ու տնտեսական համակարգերի կախվածությունից: Այս թեման երկար տարիներ եղել է արևմտյան գիտական շրջանակների 11