book . qxd 03 / 08 / 2013 4:29 PM Page 36
ÄUÿÍ ¥ ?
‹ apple ‹ appleÃË „ Ò ¥ ◊Á „‹ Ê∞ ¥
à ‹ Ê∑ §
¬ ÈL §· • ı ⁄ U ◊Á „‹ Ê ∑ § Ê ‚¥’¥ œ Á ¡ ÃŸÊ ‚⁄ U ‹ ÁŒπÃÊ „ Ò , flÊSÃfl ◊apple ¥ © ÃŸÊ „ ÙÃÊ Ÿ „ Ë ¥ „ Ò – ÿ „ ‚¥’¥ œ ∑ §„ Ë ¥ • Áœ∑ § ©‹¤ ÊÊ „ È • Ê „ ÙÃÊ „ Ò – ‚¥’¥ œÙ ¥ ∑ § Ù ‚‹ Ê◊à ⁄ UπŸapple Á ‹ ∞ ŒÙŸÙ ¥ ∑ § Ù „ Ë ß¸◊ÊŸŒÊ ⁄ U ∑ § ÙÁ ‡ Ê ‡ Ê ∑ §⁄ UŸË „ ÙÃË „ Ò – „ Ê ‹ Ê ¥ Á∑ § ‡ ÊÈM § - ‡ ÊÈM § ◊apple ¥ ÃÙ ÿ „ ∑ § Ê »§ Ë ⁄ UÙ◊Ê ¥ Á≈U∑ § „ ÙÃÊ „ Ò , ¬⁄ U ∑ § È ¿ ‚ ◊ÿ ’ ÊŒ »‘§ Á◊ ‹ Ë ‹ Êß »§ ◊apple ¥ ß ‚ ‚¥’¥ œ ∑ § Ù ’ ŸÊ∞ ⁄ UπŸapple ∑ ‘§ Á ‹ ∞ … apple ⁄ U ‚ Ê ⁄ Uapple œÒÿ¸
• ı ⁄ U • Êà◊-ÁŸÿ ¥ òÊáÊ ∑ § Ë ¡ M §⁄ Uà „ ÙÃË „ Ò – ’ ëøÙ ¥ ∑ § Ù • ë ¿ Ë ¬⁄ UflÁ ⁄ U ‡ Ê • ı ⁄ U Á ‡ ÊˇÊÊ ŒappleŸapple ∑ ‘§ ‚ ÊÕ- ‚ ÊÕ ÉÊ ⁄ U ∑ § Ë Á ¡ ê◊appleŒÊÁ ⁄ UÿÙ ¥ ‚ apple ßÊfl ¬ ÒŒÊ „ ÙŸÊ Sfl ÷ ÊÁfl∑ § „ Ò – ∑ §÷ Ë-∑ §÷ Ë ÃÙ ß ‚‚ apple ¬ ÁÃ- ¬ àŸË ∑ ‘§ Á ⁄ U ‡ ÃÙ ¥ ◊apple ¥ Œ ⁄ UÊ ⁄ U ÷ Ë ¬« ∏ ¡ ÊÃapple „ Ò ¥– ¡ Ù √ÿÁQ § ∞apple ‚ Ë ◊ÈÁ ‡ ∑ §‹ Ù ¥ ‚ apple ¬ Ê ⁄ U ¬ ÊŸapple ◊apple ¥ ‚»§‹ „ ÙÃÊ „ Ò , fl „ Ë ∞∑ § ‚ ÈπË flÒflÊÁ „ ∑ § ¡ ËflŸ ¡ Ë ‚ ∑ § ÃÊ „ Ò – ’ ëøÙ ¥ ∑ ‘§ ∑ § Ê ⁄ UáÊ ◊Á „‹ Ê∞ ¥ „ ◊apple ‡ ÊÊ ∞∑ § ‚»§‹ flÒflÊÁ „ ∑ § ¡ ËflŸ ∑ § Ù Ã ⁄ U ¡ Ë „ ŒappleÃË „ Ò ¥– ÷ ÊflŸÊà◊∑ § ¡ M §⁄ UÃÙ ¥ ∑ ‘§ ∑ § Ê ⁄ UáÊ fl „ •¬ Ÿapple ¬ Áà ∑ ‘§ ¬ ˝Áà ‚ ◊Á ¬ ¸Ã ⁄ U „ ÃË „ Ò – ¬ Ò ‚ Ù ¥ ∑ ‘§ Á ‹ ∞ ÷ Ë fl „ •¬ Ÿapple ¬ Áà ¬⁄ U „ Ë ÁŸ ÷ ¸ ⁄ U ⁄ U „ ÃË „ Ò – ¬⁄ U © Ÿ∑ § Ë Á ¡¥ Œ ª Ë ◊apple ¥ ∞∑ § ∞apple ‚ Ê ¬‹ • ÊÃÊ „ Ò , ¡’ © ã „ apple ¥ ‹ª ÃÊ „ Ò Á∑ § ‚¥’¥ œÙ ¥ ◊apple ¥ ’ Ÿapple ⁄ U „ Ÿapple ∑ ‘§ ’¡ Êÿ à ‹ Ê∑ § ‹ apple ‹ appleŸÊ „ Ë • ë ¿ Ê „ Ò – • Ê ¡ ∑ ‘§ ‚ ◊ÿ ◊apple ¥ ∑ § Ù߸ ÷ Ë ¬ ÈL §· Á∑ §‚ Ë ◊Á „‹ Ê ∑ § Ù ÿÍ ¥ „ Ë SflË∑ § Ê ⁄ U Ÿ „ Ë ¥ ∑ §⁄ UÃÊ „ Ò – fl „ Ë ¥ ◊Á „‹ Ê ÷ Ë Ã ‹ Ê∑ § ∑ § Ê ⁄ UÊSÃÊ •¬ ŸÊÃË „ Ò ¥– • ÊÁπ ⁄ U ÄUÿÙ ¥? v .¬ Áà ∑ § Ê ⁄ U ¥ª ËŸ Á◊ ¡ Ê ¡ ŒappleπÊ ¡ Ê∞ ÃÙ ¬ àŸË ∑ ‘§ à ‹ Ê∑ § ŒappleŸapple ∑ ‘§ ¬ Ë ¿ apple ÷ Ë ¬ Áà ∑ § Ê „ Ë „ ÊÕ „ ÙÃÊ „ Ò – ¬ ÈL §· • Ê◊Ãı ⁄ U ¬⁄ U ⁄ U ¥ª ËŸ Á◊ ¡ Ê ¡ „ ÙÃapple „ Ò ¥ • ı ⁄ U fl „ • Ê ‚ ÊŸË ‚ apple Á∑ §‚ Ë ŒÍ ‚⁄ UË ◊Á „‹ Ê ∑ ‘§ ‚ ÊÕ ‡ ÊÊ ⁄ UËÁ ⁄ U∑ § ‚¥’¥ œ ’ ŸÊ ‹ appleÃapple „ Ò ¥– ∞∑ § ¬… ∏Ë Á ‹ πË ¬ àŸË ∑ §÷ Ë ß ‚ apple ’ ŒÊ¸ ‡ à Ÿ „ Ë ¥
»‘§ Á◊ ‹ Ë ‹ Êß »§ ◊apple ¥ ß ‚ ‚¥’¥ œ ∑ § Ù ’ ŸÊ∞ ⁄ UπŸapple ∑ ‘§ Á ‹ ∞ … apple ⁄ U ‚ Ê ⁄ Uapple œÒÿ¸ • ı ⁄ U
• Êà◊-ÁŸÿ ¥ òÊáÊ ∑ § Ë ¡ M §⁄ Uà „ ÙÃË „ Ò – ’ ëøÙ ¥ ∑ § Ù • ë ¿ Ë ¬⁄ UflÁ ⁄ U ‡ Ê • ı ⁄ U Á ‡ ÊˇÊÊ ŒappleŸapple ∑ ‘§ ‚ ÊÕ- ‚ ÊÕ ÉÊ ⁄ U ∑ § Ë Á ¡ ê◊appleŒÊÁ ⁄ UÿÙ ¥ ‚ apple ßÊfl ¬ ÒŒÊ „ ÙŸÊ Sfl ÷ ÊÁfl∑ § „ Ò – ∑ §÷ Ë-∑ §÷ Ë ÃÙ ß ‚‚ apple ¬ ÁÃ- ¬ àŸË ∑ ‘§ Á ⁄ U ‡ ÃÙ ¥ ◊apple ¥ Œ ⁄ UÊ ⁄ U ÷ Ë ¬« ∏ ¡ ÊÃapple „ Ò ¥– ¡ Ù √ÿÁQ § ∞apple ‚ Ë ◊ÈÁ ‡ ∑ §‹ Ù ¥ ‚ apple ¬ Ê ⁄ U ¬ ÊŸapple ◊apple ¥
‚»§‹ „ ÙÃÊ „ Ò , fl „ Ë ∞∑ § ‚ ÈπË flÒflÊÁ „ ∑ § ¡ ËflŸ ¡ Ë ‚ ∑ § ÃÊ „ Ò – ’ ëøÙ ¥ ∑ ‘§ ∑ § Ê ⁄ UáÊ ◊Á „‹ Ê∞ ¥ „ ◊apple ‡ ÊÊ ∞∑ § ‚»§‹ flÒflÊÁ „ ∑ § ¡ ËflŸ ∑ § Ù Ã ⁄ U ¡ Ë „ ŒappleÃË „ Ò ¥– ÷ ÊflŸÊà◊∑ § ¡ M §⁄ UÃÙ ¥ ∑ ‘§ ∑ § Ê ⁄ UáÊ fl „ •¬ Ÿapple ¬ Áà ∑ ‘§ ¬ ˝Áà ‚ ◊Á ¬ ¸Ã ⁄ U „ ÃË „ Ò – ¬ Ò ‚ Ù ¥ ∑ ‘§ Á ‹ ∞ ÷ Ë fl „ •¬ Ÿapple ¬ Áà ¬⁄ U „ Ë ÁŸ ÷ ¸ ⁄ U ⁄ U „ ÃË „ Ò –
∑ §⁄ UÃË „ Ò • ı ⁄ U fl „ à ‹ Ê∑ § ∑ § Ê ⁄ UÊSÃÊ øÈŸ ‹ appleÃË „ Ò – w . ¬ Ò ‚ apple ∑ § Ë Ã ¥ª Ë ¬ Ò ‚ apple ‚ apple ‚¥’¥ ÁœÃ Sflà ¥ òÊÃÊ ∑ ‘§ ∑ § Ê ⁄ UáÊ ÷ Ë ◊Á „‹ Ê∞ ¥ à ‹ Ê∑ § ŒappleÃË „ Ò ¥– fl „ πÈŒ ∑ ‘§ ¬ ˝Áà •¬ Ÿapple ¬ Áà ∑ ‘§ ∑ § ∆Ù ⁄ U ⁄ UflÒÿapple • ı ⁄ U •‚„ ŸËÿ √ÿÊfl „ Ê ⁄ U ∑ § Ù ¬‚¥ Œ Ÿ „ Ë ¥ ∑ §⁄ UÃË „ Ò – x . ŒÍ ‚⁄ Uapple ¬ ÈL §· ∑ § Ë • Ù ⁄ U • Ê∑ §· ¸áÊ ¬ ÒŒÊ „ ÙŸÊ • Ê ¡ ∑ ‘§ ‚ ◊ÿ ◊apple ¥ ∑ § ߸ ◊Á „‹ Ê∞ ¥ ŒÍ ‚⁄ Uapple ¬ ÈL §· Ù ¥ ‚ apple ¬ ˝apple◊ ∑ §⁄ UŸapple ‹ª ÃË „ Ò
• ı ⁄ U ∞apple ‚ apple ◊apple ¥ •¬ Ÿapple ¬ Áà ∑ § Ù Ã ‹ Ê∑ § Œapple ŒappleÃË „ Ò , ÃÊÁ∑ § ŒÙ ’ Ê ⁄ UÊ ‡ ÊÊŒË ∑ §⁄ U ‚ ∑ ‘§– y . »‘§ Á◊ ‹ Ë ∑ § Ê ŒflÊ ’ ¡’ ◊Á „‹ Ê • Ù ¥ ∑ § Ù ‹ª ÃÊ „ Ò Á∑ § © Ÿ∑ § Ë ‚ Ê ‚ ’„ Èà íÿÊŒÊ „ SÃˇÊapple ¬ ∑ §⁄ U ⁄ U „ Ë „ Ò ÃÙ fl „ ß ‚ apple ¬‚¥ Œ Ÿ „ Ë ¥ ∑ §⁄ UÃË „ Ò – „ Ê ‹ Ê ¥ Á∑ § ¬ Í ⁄ U ’ ◊apple ¥ íÿÊŒÊà ⁄ U ‹ Ù ª ‚¥ ÿÈQ § ¬ Á ⁄ UflÊ ⁄ U ◊apple ¥ ⁄ U „ Ãapple „ Ò ¥, ¬⁄ U •’ ∞∑ §‹ ¬ Á ⁄ UflÊ ⁄ U ∑ § Ê ø ‹ Ÿ Ãapple ¡ Ë ‚ apple ’… ∏ ⁄ U „ Ê „ Ò – • ÄU ‚⁄ U ’« ∏Ù ¥ ∑ § Ê ‚¬ Ù≈U¸ Ÿ „ ÙŸÊ ÷ Ë Ã ‹ Ê∑ § ∑ § Ê ∑ § Ê ⁄ UáÊ ’ Ÿ ¡ ÊÃÊ „ Ò – ‚ ÊÕ „ Ë • Ê ¡ ∑ § Ë ◊Á „‹ Ê∞ •¬ Ÿapple flÒflÊÁ „ ∑ § ¡ ËflŸ ◊apple ¥ ¬ Á ⁄ UflÊ ⁄ U ∑ ‘§ • ãÿ ‚ ŒSÿÙ ¥ ∑ § Ê „ SÃˇÊapple ¬ ¬‚¥ Œ Ÿ „ Ë ¥ ∑ §⁄ UÃË „ Ò ¥– ¬ Áp◊ ◊apple ¥ ÷‹ apple „ Ë ∞apple ‚ Ê Ÿ „ Ù , ‹ appleÁ∑ § Ÿ ¡’ ¬ ÈL §· •¬ ŸË ◊Ê ¥ ‚ apple íÿÊŒÊ ¡ È « ∏ ¡ ÊÃÊ „ Ò ÃÙ ÿ „ ÷ Ë ¬ ÁÃ- ¬ àŸË ∑ ‘§ Á ⁄ U ‡ ÃÙ ¥ ◊apple ¥ Œ ⁄ UÊ ⁄ U ¬ ÒŒÊ ∑ §⁄ U ŒappleÃÊ „ Ò – z . ‡ ÊÊŒË ‚ apple ÁŒ ‹ ™ §’ ¡ ÊŸÊ © øÊ≈U ∑ ‘§ ∑ § Ê ⁄ UáÊ ÷ Ë ∑ § ߸ ’ Ê ⁄ U ◊Á „‹ Ê∞ ¥ •¬ Ÿapple ¬ Áà ‚ apple à ‹ Ê∑ § ‹ apple ‹ appleÃË „ Ò ¥– fl „ •¬ Ÿapple M § ≈UËŸ flÒflÊÁ „ ∑ § ¡ ËflŸ ‚ apple Õ∑ § øÈ∑ § Ë „ ÙÃË „ Ò • ı ⁄ U © ã „ apple ¥ ∑ § È ¿ “ ŸÿÊ ' øÊÁ „ ∞ „ ÙÃÊ „ Ò –
{. ÿıŸ •‚¥ª Áà ‚ appleÄU ‚ È •‹ ß ¥ ∑ § Ê ¥ Á ¬ ≈UÁ ’ Á ‹ ≈UË ÷ Ë ∞∑ § ∑ § Ê ⁄ UáÊ „ Ò , Á ¡‚‚ apple ◊Á „‹ Ê∞ ¥ •¬ Ÿapple ¬ Áà ‚ apple à ‹ Ê∑ § ‹ appleÃË „ Ò ¥–
|. ¬ Áà ∑ ‘§ ‚ ÊÕ ◊Ê ⁄ U ¬ Ë≈U ¬ àŸË ∑ ‘§ ‚ ÊÕ ◊Ê ⁄ U ¬ Ë≈U ÷ Ë Ã ‹ Ê∑ § ∑ § Ë ∞∑ § fl ¡„ „ ÙÃË „ Ò – ’ Êà øÊ „ apple ¬ Í ⁄ U ’ ∑ § Ë „ Ù ÿÊ ¬ Áp◊ ∑ § Ë , • ÄU ‚⁄ U ‡ Ê ⁄ UÊ ’ ¬ Ë ∑ §⁄ U ¬ Áà •¬ ŸË ¬ àŸË ∑ § Ù ¬ Ë≈UÃÊ „ Ò – „ Ê ‹ Ê ¥ Á∑ § „ ◊Ê ⁄ Uapple ÿ „ Ê ¥ ß ‚ ÁSÕÁà ◊apple ¥ • Ÿ ¬… ∏ ◊Á „‹ Ê∞ ¥ ÷‹ apple „ Ë ¬ Áà ∑ ‘§ ‚ ÊÕ ⁄ U „ Ÿapple ∑ § Ê » Ò §‹ Ê ∑ §⁄ Uapple , ¬⁄ U ¬… ∏Ë Á ‹ πË ◊Á „‹ Ê∞ ¥ à ‹ Ê∑ § ∑ § Ê ⁄ UÊSÃÊ øÈŸÃË „ Ò ¥–
Á ‚ ≈UË øË »§ 35