ئۇيغۇرلارنىڭلا مەسىلېسى ئەمەس ، بەلكى ئېۋراسىيە مىللەت ۋە دۆلەتلىرىنىڭ ئۇممۇمى مەسىلېسمى ، يەنمى ئۇلارنىمڭ جىەىسىنىڭ كەلگۈسى تەغدىرى ئۇيغۇرلارنىڭ تەغدىرى بىلەن زىچ مۇناسىۋەتلىك ئىكەنلىكىنى بايقىيالەىدى. ئەسىرلەر جەريانى خىتاينىڭ ئېۋراسىيەنى ئستىلا قىلىشىغا پۇتلۇشۇپ كىلىۋاتقان ئۇيغۇرلارنىمڭ سىياسمى سمەھنىدىن يوقۇلىشمى خىتاينىڭ ئېۋراسىيەنى ئىشغال قىلىشىغا ئۇدۇل يول ۋە ئمۇ ، زىەىمن ئىگېلىرىنىمڭ ۋە ئۇلارنىمڭ دۆلەتلىرىنىمڭ زاۋالمى ئىكەنلىكىنى كۆرەلەىدى ۋە ياكى كۆرىشنى خالىەىدى. ئامەا ئۇلار ئۆزلىرىنىڭ مۈمكىنچىلىكلىرىدىن پايدېلىنىپ ، بىمز بىلەەيدىغان ۋە ئېنىقلىيالەايدىغان( دۆلەت ئارخىپلىرىغا يوشۇرۇنغان نۇرغۇن مەسىلېلەرنى بىمزگە يورۇتمۇپ بەردى. ئۇلار بىزنىڭ چوڭ رەخەېتىەىزگە ئەرزىيدۇ. ئممۇ ئەسممەرلەرنى ئوڭممايلىقچە تمماپقىنى بولەايممدىغانلىقىنى ۋە ھممازىرقى ئۇيغممۇر ياشمملىرىنىڭ قىلىممن كىتمماپلارنى ئوقۇمايدىغانلىقىنى كۆزدە تۇتۇپ ، بۇ ماقالىدا ئۇ ئىككى دۆلەتنىڭ بارلىققا كىلىش ۋە يوقۇلمۇش سمەۋەپلىرىگە قارىتما ئۆزۈمنىڭ كۆز قارىشىنى قىسقىچە ئىزھار قىلدىم.
12 نويابىردا ، بۈگۈنكى دۇنيانىڭ ئېڭ قاراڭغۇ بۇلۇڭلىرىنىڭ بىرسى بولغان ئۇيغۇرستان ئاھالېسىنىڭ قوزغىلىڭىغما ۋە نارېسىدە ئۇنجۇقتۇرىلغان ، ھازىر جىەىسى ئۇنۇتقان ، ئازاد شەرقى تۈركىستان جەمھۆرىيېتىنىڭ قۇرۇلغىنىغما 66 يىم ،، شۇنداقلا ، ئۇيغۇرستاننىڭ ئىككى” ياخشى“ قوشنىلىرى – خىتا ، ۋە سوۋىتلەر ئىتتىپاقى بالا ياتقۇسىدا قاتى ، قىلغمان شەرقى تۈركىستان ئىسلا جەمھۆرىيېتىنىڭ قۇرۇلغىنىغا
77 يى ، بولدى.
ئۇ ،
ئۇيغۇرستانلىقلارنى ۋە ئۇيغۇرلارنى مانا شمۇ ئىككمى دۆلەتنىمڭ قۇرۇلغمان كمۇنى – خموش قموش بمايرا – بىملەن تەبرىكلەيەىز ۋە ئۇلارنىڭ ھالاك بولۇشى مۇناسىۋەتلىك جىەى قېرىنداشلارغا تەزىيە بىلدۈرىەىز. بىزنىڭ خەلقىەىزنىڭ
خوشاللىق ۋە پاجىئەلىك كۈنلىرىنى ، بىلىپ ئۇنۇتقانلارغما ئەسملېتىپ ،
بىلمەە ،، قىلەاقچىەىز.
بىلىشمنى خالىغانلارغما ئايمان
بىزنىڭ ھۆرلىكىەىز ئۈچۈن قۇربان بولغانلارغا ئاللاھدىن ، ئۇ دۇنيادا جەننەتدىن ئورۇن تىلەيەىز. بۈگۈنكى دۇنيانىڭ سىياسى خەرىتېسىدە ئۇيغۇر دۆلېتىنىڭ يوقلىقىدا ئۇلارنىڭ ھېچ قانداق گۇناھى يوق.
1944- يى ،. ئىككنجى دۇنيما ئۇرۇشمىنىڭ يۆنۈلىشمى ئمانتىھىىتلېر بىرلەشەىسمىنىڭ پايدىسمىغا ئمۆزگەردى. تىھمران كونھېرېنسىيەسى ئۆتكۈزىلىدى ، سوۋېتلەر ئىتتىپاقى كۇرسمك ئەگىەېسمدە( دوغىسمىدا چموڭ غەلمەە قازانمدى ، ھىتلېمر فاشىزىەىنىڭ ژۇلىنى ئۇزىلدى. كەلگۈسى غالىپلار ئۇرۇشتىن كىيىنكى دۇنيانى بۆلىش تەييارلىقىنى باشلىدى. ئۆزېنىڭ بىر قىسەا زىەىنىنى ياپونىيەگە تارتقۇزۇپ قويغان خىتايمدا جاڭكەيشمىنىڭ” گۇمېنمداڭ“، ماۋپېمدۇڭنىڭ” گۇڭچەنمداڭ“ ۋە شممىڭ سىسم ەيگە ئوخشمماش ئم ايرىم” بەگلەرنىممڭ“( 1933 – 1944 يىللاردىكم ى شممىنجاڭنىڭ ھۆكۈمدارى ئوتۇرىسىدا تارتىپ- تالاشتا قالغان خىتاينىڭ مەركىزى ھۆكۈمېتى دۆلەتنىڭ يىراق رايون ۋە شمىنجاڭغا ئوخىشاش مۇستەملىكېلىرىنىلا ئەمەس ، مەركېزى قىسەىنىەۇ تۈزۈك نمازارەت قىلىمش قمۇدرېتىگە ئىمگە ئەمەس ئىمدى. سىياسمى قالايەىقمانچىلىق ، ئىختىسمادى چۈشمكىنلىك ، مەڭسماپدارلانىڭ ئمۆز مەيلىچىلىكمى ، غەزنە ئوغۇرلمۇقلىقى ، پۇخرالانى بۇلاپ- تالاشلىرى ئەمېلى ۋەزىيمېەت ئىمدى. ئۇيغۇرسمتانلىقلارنىڭ ھۆرلىمك ئۈمۈدىنىمڭ ئەمەللىشىشمىگە شارائېت تۇغۇلغان پەيېت ئىدى. 1934- 1937 – يىللىرى تۆكۈلگەن قانلارنىڭ ھىدى ئۇيغۇرستان ھاۋاسىدىن تىخى تارقاپ كەتەىگەن ، ئۇيغۇرستان ئاھالېسى شىڭ سىسە ، ۋە ستالىن جەللاتلىرىدىن ئالغان جىسەانى ۋە روھى يارىلىرىنى تېخى داۋالاپ بولالەىغان ئىدى. چىگرانىڭ ئىككىلا تەرېپىدە( سموۋېت ۋە خىتايمدا ئۇيغمۇرلارنى تۇتمۇش ، قامماش تەكرار باشلاندى.
1937 يىلنىڭ بېشىدا ستالىن س س س ر- دا باشلىغان ئۇيغۇرلارنى تۇتۇش ، قاماش ، پالاش ، ئېتىش ھەركەتلىمرى شۇ يىلى كۈزدە ئۇيغۇرستانغا يىتىپ كەلدى. ستالىن بىلەن شىڭ سى سە ،، ئۆز ئارا بەسلەشكەندەك ، ئۇيغۇر ئازادلىق ھەركېتىنىڭ رەھەەرلىرىنىلا ئەمەس ،
شۇنداقلا زىيالى ۋە ئاددى ئۇيغۇرستانلىقلارنىەۇ يوقۇتىشمدى. ئۇلارنىمڭ مىللمى ، ئىتىقاد ، پارتىيە ۋە باشقا تەۋلىكىگە قارىەايتتى ، جىەىسىگە پانتۈركىست ۋە ئۇيغۇرستانلىقلارنىڭ تروتسمكى دىگەننمى ئاڭلاپ باقەىغانلىقىغا قارىەا ،، تروتسكىست قالپىقىنى كەيدۇرەتتى. سوۋىتلەر ئىتتىپاقىدا ئۇيغۇر بولۇشنىڭ ئۆزى چوڭ گۇناھ ئىدى. ئۇيغۇرلار ئۆزېنىڭ ۋە بالىلىرىنىڭ مىللى تەۋەلىكىنى ئۆزگەرتىشكە مەجەۇر ئىدى.
2